کمبود عناصر غذایی

کمبود عناصر غذایی

با توجه به پیشرفت علوم و افزایش جمعیت روی کره زمین، نیاز است به گیاهان به عنوان اصلی ترین منبع تامین مواد غذایی موجودات زنده به ویژه انسان ها توجه ویژه ای شود به گونه ای که هر کمبودی که درخت یا گیاه دارد به موقع شناسایی و به رفع آن اقدام گردد. از جمله نیازهای اساسی و پایه گیاهان و درختان جهت رشد، نمو و تولید محصول، عناصر معدنی و ضروری می باشد که بدون حضور کافی آن ها گیاه قادر به تکمیل پروسه رشدی و تولیدی خود نخواهد بود. در کل درختان به ۱۶ عنصر ضروری برای رشد و نمو خود نیازمند هستند که در ادامه مطالب به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

سه عنصری که نیاز به تامین آن ها از طریق کوددهی نمی باشد:

عناصر اکسیژن، هیدروژن و کربن از طریق هوا و روزنه ها و آب در اختیار گیاهان قرار می گیرند در نتیجه ۱۳ عنصر دیگر باقی می ماند که بایستی به مقدار کافی در دسترس آن ها قرار بگیرد؛ این عناصر به دو دسته میکرو و ماکرو طبقه بندی می شوند که کمبود هر یک سد راه رشد و نمو گیاهان خواهد شد.

علائم کمبود عناصر غذایی

پیش از بررسی کمبود عناصر غذایی لازم به ذکر است عناصر پرمصرف یا ماکرو شامل: نیتروژن، پتاسیم، فسفر، گوگرد، منیزیم، کلسیم  و عناصر کم مصرف شامل: آهن، روی، مس، منگنز، بر، کلر و مولیبدین می باشد.

کمبود عناصر غذایی:

ازت:

شایان ذکر است عنصر نیتروژن از پر مصرف ترین عناصر ماکرو توسط گیاهان و درختان مختلف می باشد که نقش مهمی را همچون ساخت اسیدهای آمینه و سنتز پروتئین، ساخت کلروفیل و کمک به فرآیند فتوسنتز دارد. با کمبود نیتروژن رنگ سبز برگ ها به تدریج به سبز کم رنگ و روشن تغییر رنگ پیدا کرده و برگ های پیر زودتر از موعد شروع به زردی می کنند.

هم چنین نازک شدن برگ ها، خوابیدگی و کوتاه شدن گیاهان تزئینی و چروکیدگی از اثرات کمبود نیتروژن می باشد. برای جبران کمبود نیتروژن بایستی از کودهای ازت دار چون کودهای آلی مانند هیومیک اسید و کود دامی استفاده نمود.

فسفر:

در گیاه، نقش اصلی در تولید و کنترل فعالیت های بیولوژیک به ویژه ساخت آدنوزین تری فسفات و تامین انرژی گیاهی و سوخت و ساز بر عهده عنصر فسفر می باشد؛ وقتی گیاه دچار کمبود عنصر فسفر شود، از ذخیره کربوهیدرات موجود استفاده خواهد کرد در نتیجه برگ ها از سبز شروع  به زرد شدن خواهند کرد و گلبرگ ها که در حالت طبیعی بنفش رنگ هستند، متمایل به سبز خواهند شد.

با کمبود فسفر گیاه لاغر شده و تولید جوانه های جانبی کاهش پیدا کرده و شیره درون میوه ترش مزه و گوشت نرم خواهد شد. برای برطرف کردن کمبود فسفر کودهای فسفر دار به خاک افزوده می گردد مانند N.P.K

پتاسیم:

جهت پیشگیری از کمبود این عنصر در فصول سرد سال، بهتر است خارج از فصل سرما به مقدار کافی در گیاهان و درختان ذخیره شده باشد تا گیاه دچار سرمازدگی و کاهش آب در فصول خشک نگردد. کاهش یافتن فواصل میانگره ای، کوتاه شدن ساقه و شاخه، سوختگی دور برگ و تغییر رنگ سبز برگ به سبز خاکستری، از علائم کمبود عنصر پتاسیم می باشد.

به عبارتی کمبود پتاسیم از حاشیه به درون نفوذ کرده و در صورت عدم تامین و جبران آن ساقه گیاه خشک خواهد شد. برای جبران کمبود عنصر پتاسیم کودهایی چون نیترات پتاسیم و کلروپتاس زیر نظر کارشناسان کشاورزی داده می شود.

کلسیم:

تشکیل و استحکام دیواره سلولی در حضور کلسیم و به کمک آن صورت می گیرد وقتی گیاه دچار کمبود کلسیم گردد، نوک برگ ها انعطاف پذیری خود را از دست خواهند داد و جمع خواهند شد با ادامه این کمبود گیاه دچار سوختگی و در نهایت خشکی و مرگ می شود.

علائمی چون بروز لکه های قهوه ای در ریشه، خراب شدن انتهای گیاه و کپک خاکستری انتهای گوجه فرنگی همگی به کمبود کلسیم بر می گردد. برای جلوگیری از این اتفاق کودهای حاوی کلسیم به درختان و گیاهان داده می شود.

گوگرد:

دلیل اصلی به مشام رسیدن رایحه گیاهان تند چون سیر، پیاز، فلفل و خردل وجود عنصر گوگرد به میزان کافی می باشد؛ در صورت کمبود آن کیفیت این محصولات افت پیدا کرده و حتی از لحاظ وزنی نیز دچار کاهش چشمگیری خواهند شد. با کمبود گوگرد برگ ها شروع به زرد شدن و پیچیدگی می کنند و در مراحل شدید قرمز رنگ خواهند شد و دچار ریزش می گردند.

کمبود عنصر گوگرد سبب می شود ساقه ها رشد کمتری داشته باشند به گونه ای که ساقه های جوان به صورت چوبی، نازک و خشک در می آیند.

منیزیم:

مهم ترین عنصر در ساخت کلروفیل گیاهی، منیزیم می باشد طوری که هسته مرکزی کلروفیل بوده و کمبود آن منجر به زرد شدن برگ ها خواهد شد؛ یکی از وظایف مهم عنصر منیزیم کمک به انتقال فسفر به دانه گیاهان و جذب هر چه بهتر آن می شود علائم کمبود منیزیم در برگ های پایینی به صورت زرد شدن بین رگبرگ های سبز می باشد.

آهن:

آهن نیز همانند منیزیم در ساخت کلروفیل نقش دارد و آهکی و قلیایی بودن خاک روند جذب آن را دچار مشکل خواهد کرد و نتیجه آن زرد شدن برگ های جوان در فاصله رگبرگ ها می شود؛ برای جبران کمبود آهن از کود کلات آهن استفاده می شود.

منگنز:

کمبود این عنصر موجب زرد شدن رگبرگ ها و رشد ناقص محصولاتی چون گوجه فرنگی می شود. استفاده از کود کلات منگنز، سولفات منگنز یا کودهای سه گانه آهن، روی و منگنز برای تامین منگنز کمبودی می توانند بکار روند.

مس:

مس از بروز پژمردگی دیواره سلولی به دلیل سنتز بافت لیگنین جلوگیری می کند و به دیواره سلولی انعطاف می بخشد در صورت کمبود آن گیاهان کوتاه شده و پروسه رشد متوقف می شود؛ تجمع بیش از حد آهن و فسفر از میزان جذب عنصر مس می کاهد و منجر به بروز علائم کمبود آن خواهد شد. برای جبران کمبود مس می توانید از سولفات مس به صورت محلول پاشی یا پاشش خاکی بهره بگیرید.

بور:

بیشترین درصد جذب عنصر بور در پی اچ خنثی یعنی عدد ۷ اتفاق میوفتد اما در خاک های با کمبود مواد آلی نظیر خاک های شنی و اسیدی کمبود این عنصر را خواهیم داشت؛ کمبود بور در گیاهانی نظیر چغندر قند که ذخیره قند بالا دارند منجر به لکه دار شدن و خرابی بخش های داخلی می گردد.

با کمبود بور قسمت های انتهایی نوک ساقه به رنگ قهوه ای درآمده و در صورت عدم تامین این عنصر، رو به سیاه شدن خواهد رفت؛ در مرکبات کمبود بور منجر به تلخ و نارسی مغز می گردد.

با تشکر از توجه شما جهت افزایش سطح علمی و تجربی آل کود ما را از نظرات، پیشنهادات و بخصوص انتقادات سازنده خود بهره مند سازید.

آل کود