آیا می دانستید علائم کمبود عناصر در گیاهان چیست؟
گیاهان نیز مانند هر موجود زنده ای در دنیا، برای بقای خود به عناصر و مواد معدنی نیاز دارند. گیاهان نیزمی توانند دچار کمبود عناصر شوند؛ کمبود هر کدام از آن ها به شکل های گوناگونی در گیاه ظاهر می شود از جمله: تغییر رنگ برگ ها و افتادن مداوم آنها بر روی زمین، توقف رشد جوانه های جدید، سوختگی، کوچک شدن اندازه میوه، دیر رسی، گاهی زود رسیدن میوه ها و کاهش کیفیت میوه جهت ذخیره در انبار. با توجه به اهمیت عناصر در تولید و رشد میوه ها و سرحال بودن درخت و گیاهان، لازم است درباره آن ها و عملکرد شان بیشتر بدانیم.
ابتدا به معرفی عناصر ضروری گیاهان می پردازیم و سپس کارکرد آن ها را مورد بررسی قرار می دهیم؛ لازم به ذکر است بگویم هیچ یک از عناصر جای دیگری را نمی گیرد و هر کدام در جای خود مهم می باشند. بدون عناصر، گیاه قادر به تکمیل چرخه رشد خود که شامل: دانه، جوانه زنی، بالغ شدن، گلدهی و تولید میوه است، نخواهد بود.
نیتروژن، فسفر، پتاسیم،کلسیم، روی، منیزیم، آهن، منگنز، مس، گوگرد، مولیبدین، کلر
در ابتدا به بررسی نقش کلسیم در گیاهان و سپس کمبود آن در گیاهان می پردازیم.
۱)کلسیم استحکام دیواره سلولی را حفظ می کند و با نفوذ در دیواره سلولی، به بافت میوه سفتی و استحکام می بخشد.
۲)کلسیم میوه ترد و با کیفیتی را به ما می دهد.
۳)کلسیم طول عمر انبارداری میوه را افزایش می دهد و از پلاسیده شدن زودتر میوه ها جلوگیری می کند.
علائم کمبود کلسیم بیشتر در قسمت های جانبی گیاه، میوه ها و بافت های ذخیره مشاهده می شود. با کمبود کلسیم انتهای ریشه، ساقه و برگ به مرور زمان از بین می رود. آیا تابحال دیده اید برگ های جوان پژمرده شده و به سمت پایین خمیده شده اند؟ این اتفاق به دلیل کمبود کلسیم افتاده است. کمبود کلسیم توسعه ریشه را کم می کند و حتی لکه های قهوه ای نیز روی ریشه دیده خواهد شد.
با کمبود کلسیم،استحکام کاهش می یابد واین امر سبب نرمی ساقه گیاه و دیواره سلولی آن می شود.
کمبود کلسیم منجر به تیره شدن رنگ برگ به مرور زمان می شود و در نهایت برگ از درخت جدا می شود. کمبود کلسیم موجب پوسیدگی کپک زدن گوجه می شود. راهکار برطرف کردن این کمبود، استفاده از کود کلسیم و کلسیم نیترات می باشد.
علائم کمبود عناصر در گیاهان
نیتروژن یا ازت، از فراوان ترین عنصر موجود در طبیعت و کره زمین می باشد با وجود فراوان بودن آن، اما گاهی اوقات گیاهان به شدت دچار کمبود نیتروژن می شوند و این امر رشد و نمو آن ها را به صورت منفی تحت تاثیر قرار می دهد. گیاهان در طول زندگی خود به طور منظم نیتروژن را از خاک می گیرند؛ هرچه گیاه بزرگتر باشد، میزان نیاز به نیتروژن بالا می رود و با رسیدن مداوم نیتروژن به گیاه، برگ و شاخه ها سرسبز و درختان سرحال می شوند.
اما گیاهی که با کمبود نیتروژن مواجه شده، کندتر از بقیه رشد کرده و اندازه کوچکی خواهد داشت؛ زیرا نیتروژن گیاه را برای ساخت بنیان ژنتیکی یاری می دهد. آیا تابحال کلمه کروفیل را شنیده یا دیده اید؟ کلروفیل از ترکیبات موجود در گیاهان تلقی می شود که با استفاده از تابش نور خورشید، دی اکسید کربن و آب، قند تولید می کند به این فرایند فتوسنتز گفته می شود؛ نیتروژن از عناصر اصلی موجود در کلروفیل ها می باشد.
در صورت کمبود نیتروژن، چون کلروفیل کافی درگیاه وجود ندارد، برگ های گیاه سبز کم رنگ تا زرد می باشند. با کمبود نیتروژن برگ ها و بافت های جوان که نیاز بیشتری به آن دارند، نیتروژن را از بافت های پژمرده گرفته و به سمت جوان تر ها حرکت می دهد.
نیتروژن از عناصر اصلی موجود در آمینواسید ها می باشد. آمینو اسید ها از واحدهای ساختاری پروتئین ها به حساب می آیند؛ برخی از پروتئین ها جز ساختاری گیاه می باشند بنابرین با کمبود نیتروژن که کمبود پروتئين را در پی دارد، گیاه پیر شده و از بین می رود.
نیتروژن هم چنین از عناصر اصلی نوکلئیک اسیدها به شمار می رود و بدون نیتروژن، هیچ گیاهی توانایی رشد کردن و ابراز وجود نخواهد داشت، استفاده از کود نیتروژن بسیار میتواند برای گیاه مفید باشد.
علائم کمبود عناصر در گیاهان
گیاهان برای تکمیل چرخه طبیعی رشد خود، نیاز مبرم به فسفر دارند. فسفر نقص اساسی در تولید ترکیبات حاصل از فتوسنتز ایفا می کند و در تولید انرژی مورد نیاز گیاه نقش دارد. فسفر در تقسیم سلولی ، استحکام ساقه و شاخه ها و انتقال انرژی نقش اصلی دارد.
اشاره ای به برخی از نقش های پرارزش فسفر:
۱)ظرفیت تثبیت نیتروژن را در ریشه ها بالا برده و سبب افزایش رشد ریشه می شود.
۲)سبب می شود گیاه زودتر به بلوغ برسد و محصول با کیفیتی تولید شود.
۳)فسفربه تشکیل گل و تولید میوه و دانه کمک کرده و سرعت می بخشد.
علائم کمبود عناصر در گیاهان
در صورت کمبود فسفر در گیاهی، تشخیص به موقع آن چندان ممکن نیست زمانی کمبود فسفر را می توانید تشخیص دهید که رنگ برگ ها از سبز به آبی و رنگ ساقه ها به بنفش تغییر کند و میتوانید در این زمان از کود فسفر استفاده کنید بین عناصر، فسفر عنصر فعالی است و در مراحل اولیه رشد به سرعت واکنش های گیاهی را یاری می دهد.
فسفر از قسمت های پیر گیاه به سمت بافت های جوان و فعال حرکت می کند و منجر به رشد به موقع آن ها می شود؛ در مراحل انتهایی رشد گیاه، کمبود فسفر نسبت به نیتروژن و پتاسیم تاثیر بیشتری دارد طوری که این کمبود روی بخش نهایی رشد و تولید میوه و دانه به شدت موثر می باشد.
با کمبود فسفر، تولید ساقه های جانبی شروع می شود و رشد گیاه به دلیل تولید موارد اضافی کاهش می یابد. رشد ریشه گیاه به شدن کند و یا حتی متوقف می شود. گفتیم که فسفر در واکنش های درون گیاه نقش پر رنگی دارد کمبود آن مثلا در سیب زمینی، سبب می شود این گیاه مزه شیرینی پیدا کند زیرا با کمبود فسفر، قند نمی تواند به خوبی به نشاسته تبدیل شود.
با کمبود فسفر گوشت میوه به سمت نرمی می رود و زودتر له می شود و کیفیت انبارداری آن کاهش می یابد.
علائم کمبود عناصر در گیاهان
پتاسیم به جذب آب توسط گیاه کمک می کند بدین ترتیب گیاه در مقابل کم آبی و سرمازدگی مقاوم می شود.
پتاسیم عناصر موجود را در گیاه را متعادل سازی می کند و از اثرات سوء عدم تعادل می کاهد. پتاسیم شدت نور مورد نیاز برای فتوسنتز را کنترل میکند و با سوخت و ساز نیتروژن، پروتئین مورد نیاز گیاه را فراهم می کند و منجر به رشد گیاه و عملکرد آن می شود.
کمبود فسفر سبب هجوم بیماری های باکتریایی و قارچی به گیاه می شود. با کمبود پتاسیم چون روزنه های برگ در مواقع مناسب باز و بسته نخواهند شد، گیاه آب اضافی از دست خواهد داد و دچار کمبود آب خواهد شد. با کمبود پتاسیم چون دیواره سلولی میوه استحکام کافی نخواهد داشت، طول عمر انبارداری آن کاهش می یابد.
با کمبود پتاسیم، بیماری های قارچی گیاه را اذیت خواهد کرد زیرا عدم پتاسیم کافی، تعرق را زیاد می کند و سطح برگ مرطوب شده و مناسب رشد قارچ ها خواهد شد و به سایر بیماری ها نیز حساس خواهد شد.
کمبود پتاسیم سبب می شود نوک و کنار برگ ها حالت سوختگی پیدا کنند که به آن نوک سوختگی گفته می شود؛ در موارد شدید برگ سوخته از گیاه جدا خواهد شد. کمبود پتاسیم در میوه خیار سبب کوتاه و چاق شدن و کشیده نبودن آن خواهد شد. کمبود پتاسیم سبب کم آبی در گیاه و پژمردگی آن می شود.
نبود پتاسیم کافی سبب می شود برگ ها در فاصله چیدمانی نامنظمی قرار گیرند و ظاهر درخت بد شود. کمبود پتاسیم ریشه را دچار نرم شدگی می کند. گیاهان مبتلا به کمبود پتاسیم، کوتاه هستند و میوه ها پوست ضخیم و رنگ کم رنگی دارند. کمبود پتاسیم سبب ایجاد لکه های سبز روی میوه می شود.
کمبود پتاسیم سبب می شود میوه ها به موقع نرسند و ترش مزه شوند.
علائم کمبود عناصر در گیاهان
روی عنصر دو ظرفیتی می باشد که در فرایند ساخت پروتئین ها دخیل است. عدم تنظیم بیان ژن برای هر موجود زنده ای حکم مرگ را دارد عنصر روی با تاثیر بر بیان ژن، بقای عمر جاندار و تحمل استرس های محیطی را ممکن می سازد. کمبود روی سبب ایجاد ناهنجاری های رشد در گیاهان مانند کوچک شدن برگ ها را در پی دارد.
کمبود روی کیفیت محصولات را در مقابل تابش بالای نور خورشید پایین می آورد زیرا گیاه بسیار ضعیف شده و تحمل کمی افزایش دما را نخواهد داشت. کمبود عنصر روی رشد گیاه را به شدت کم می کند زیرا مانع از تولید اکسی توسین که هورمون رشد می باشد می شود.
لازم به ذکر است بگویم عنصر روی به حالت محلول در آب جذب گیاه می شود و گیاهانی که در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند، دچار کمبود این عنصر خواهند شد. عنصر روی در باروری گیاه نقش به سزایی دارد و کمبود آن حتی عقیم شدن گیاه را در پی خواهد داشت.
کمبود عنصر روی سبب تجمع برگ ها روی ساقه گیاه می شود زیرا میان گره ها کوچک شده است این امر از رشد برگ های جوان و جدید جلوگیری می کند زیرا فضا محدود شده است. عدم وجود کافی روی، از تولید میوه درختی می کاهد.
منگنز فعالیت های آنزیمی در گیاه انجام می دهد و در واکنش های متابولیکی نظیر فتوسنتز به طور مستقیم دخیل می باشد. منگنز در تولید کلروفیل در گیاهان نقش دارد و سبب سرسبز شدن گیاهان و رشد بیشتر آن ها به دلیل انجام فرایند فتوسنتز بیشتر در کلروفیل ها می باشد.
منگنز زمینه حضور فسفر و کلسیم مورد نیاز گیاهان را بیشتر از بقیه عناصر فراهم می کند.
نبود منگنز کافی برگ ها وساقه ها را باریک کرده و در برخی مواقع لکه هایی روی گیاه دیده می شود؛ به عنوان مثال ایجاد لکه زرد روی چغندرو لکه سیاه روی نخود فرنگی .کمبود منگنز گیاهان را از رشد و بلوغ کافی محروم می سازد طوری که گیاهانی نظیر چای، توتون، حبوبات و گوجه ارتفاع کوتاهی خواهند گرفت.
منگنز در مقاوم بودن گیاه در برابر عوامل بیماری زا موثر می باشد و کمبود آن طول عمر گیاه و ریشه را پایین می آورد. عموما در صورت کمبود منگنز، برگ های میانی بیشتر آسیب می بینند. علائم کمبود منگنز به سرعت خود را نشان می دهد به گونه ای که برگ ها زرد شده و یا لکه روی آن ها مشاهده می شود. کمبود منگنز سبب سوختگی حاشیه برگ ها و پیچ خوردن لبه برگ ها خواهد شد.
منیزیم با حضور در کلروفیل، در فرایند فتوسنتز نقش ایفا می کند طوری که یک اتم منیزیم درون هر مولکول کلروفیل وجود دارد. با وجود این دلایل، اولین اثر کمبود منیزیم، اختلال در عمل فتوسنتز و کاهش کلروفیل و زرد شدن برگ ها خواهد بود. کمبود منیزیم سبب می شود درختان با قدرت باروری بیشتر شروع به زرد شدن برگ ها و افتادن آن ها کنند.
با کمبود منیزیم تولید هیدروکربن ها و به تبع آن مواد قندی کاهش می یابد. کمبود این عنصر ابتدا در برگ های پایینی گیاه مشاهده می شود این کمبود به گونه ای است که رگبرگ ها سبز مانده و بین رگبرگ ها زرد خواهد شد.
وجود آهن در گیاهان تضمینی برای رشد و بقای گیاه و سبز ماندن برگ های آن می باشد. آهن درتولید کلروفیل گیاهی نقش موثری دارد و از این طریق به گیاه کمک می کند اکسیژن کافی جذب کرده و فرایند فتوسنتز کامل انجام شود.
علائم کمبود آهن در گیاهان، برخلاف کمبود ناشی از منیزیم که ابتدا در برگ های انتهایی دیده می شود، در برگ های بالایی و جوان بروز می کند و منجر به زرد شدن برگ ها( کلروز) می شود. اگر کمبود آهن ادامه پیدا کند،رنگ برگ ها به زرد مایل به سفیدی (نکروز)رو می آورند؛ کلروز و نکروز ادامه بقای گیاه را پرخطر می کند زیرا باعث کاهش فتوسنتز و در نتیجه رسیدن مواد مغذی حاصل از آن می شود و گیاه در نهایت میمیرد برای جلوگیری از این موضوع از کود آهن میتوان استفاده کرد.
گوگرد در فعالیت های آنزیمی نظیر ساخت آمینواسید هایی نظیر متیونین و سیستین دخالت دارد. گوگرد گیاهان را از مزاحمی به نام قارچ در امان نگه میدارد و آن ها را می کشد این عنصر ارزشمند، گیاه را در مقابل بیماری ها، سرما و خشکی مقاوم می کند.هم چنین در ترکیبات پیازو سیر وجود دارد که یکی از عوامل به مشام رسیدن بوی آن ها تلقی می شود.
کمبود گوگرد سبب می شود برگ های انتهایی و جوان رنگ پریده و زرد شوند زردی ایجاد شده به دلیل کمبود گوگرد، سرتاسر گیاه حتی برگ های جوان را در بر میگیرد.عدم وجود کافی گوگرد سبب تجمع نیترات در خاک شده که نه تنها رشد گیاه را مختل می کند، بلکه برای جانواران مصرف کننده سمی می باشد.
کمبود گوگرد ساقه های باریک و ضعیف و برگ های پیچ خورده در گیاه را سبب می شود میتوان برای جلوگیری از این مشکل از کود گوگرد استفاده کرد ، تعداد برگ ها کاهش می یابد و جوانه و تولید میوه به حداقل می رسد. کمبود این عنصر گیاه را از ویتامین های ضروری محروم می سازد زیرا تولید اسیدهای آمینه و به تبع آن سنتز پروتئین کاهش محسوسی می کند.
مس از عناصر متحرک به حساب نمی آید بنابرین خطر کمبود آن ابتدا برگ های جوان را تهدید می کند.
مس در فعالیت های کاتالیزوری نقش مهمی دارد وبه عنوان فعال کننده آنزیم ها شناخته می شود یکی از وظایف مس، شرکت در واکنش های انتقال الکترون درون کلروپلاست می باشد. مس به تولید کلروپلاست کمک می کند و از این طریق باعث می شود گیاه به خوبی فتوسنتز کند.
در صورت کمبود مس، کلروفیل کافی تولید نمی شود و گیاه زودتر پیرمی شود.کمبود مس گلدهی گیاه را به تاخیر می اندازد و باردهی درخت را کم و سود اقتصادی کشاورز را کاهش می دهد. همچنین پلاسیدگی در برگ ها و ریزش آنها را سبب می شود.
این عنصر روند جذب عناصر دیگر توسط گیاه را افزایش می دهد و نیترات موجود در خاک را به اسیدآمینه تبدیل می کند .این عنصر در تشکیل آهن و فسفر نقش مکمل را ایفا می کند و چون خاک های قلیایی قدرت بیشتری در جذب این عنصر دارند، خاک های اسیدی دچار کمبود این عنصر می شوند.
کمبود مولیبدین سطح برگ، تشکیل کلروفیل، رشد گیاه و سوخت و ساز ازت را دچار مشکل می کند.
کلر در زنجیره انتقال الکترون ها از آب به کلروفیل دخیل می باشند و کمبود آن ها سبب می شود اکسیژن کمتری در فرایند فتوسنتز تولید شود. در اثر کمبود کلر، برگ ها دچار پژمردگی می شوند و ریشه هل ضخیم و کوتاه می گردند. کمبود کلر مقاومت گیاه در خشکی را کم می کند زیرا عامل تنظیم خروج رطوبت از منافذ کاهش یافته است.
در مطالب بالا در مورد کارکرد عناصر در گیاهان و نتایج منفی کمبود هریک از آن ها را بررسی کردیم و دانستیم این عناصر در عین کوچک بودن، دایره عمل و تاثیر بزرگی دارند و نبود حتی یکی از آن ها در صورت تکمیل بودن سایر عناصر و شرایط، چه ضرری برای گیاهان دارد و مانع رشد یا اختلال در رشد و میوه دهی آن ها می شود.
با تشکر از توجه شما جهت افزایش سطح علمی و تجربی آل کود ما را از نظرات، پیشنهادات و بخصوص انتقادات سازنده خود بهره مند سازید.
آل کود
آل‌کود، مرجع کامل مقالات آموزش کشاورزی و بزرگ‌ترین وارد کننده و فروشنده انواع کودهای ارگانیک در ایران است. پشتیباتی تمام مراحل کشت و خرید مایحتاج مورد نیاز باغ‌داری و کشاورزی خود را از ما بخواهید. با آل‌کود تمام نیازهای باغبانی و کشاورزی‌تان را برطرف کنید.
مشاوره کود دهی، فروش ریز مغذی
بدون دیدگاه