وبلاگ
کود مایع برای رشد یونجه
استفاده از کود مناسب برای تولید یونجه و همینطور حاصلخیزی خاک آن به شدت مهم بوده و در اکثر موارد انتخاب کود مناسب به عهده کارشناس ماهر است. کودهای شیمیایی می‌توانند اثرات جبران ناپذیری بر محصولات ما بگذارند؛ از این رو استفاده مناسب از کودهایی که آسیب کمتری وارد می‌کنند در دستور کار کشاورزان قرار دارد. در این مقاله می‌خواهیم شما را با اصول تغذیه و نقش کود مایع برای رشد یونجه آشنا کنیم.
کود مایع برای رشد یونجه از اهمیت زیادی برخوردار است و ارزش غذایی علوفه یونجه به قدری می‌باشد که سبب شده به ملکه نباتات علوفه‌ای مشهور شود. زادگاه و محل به وجود آمدن یونجه به اسم علمی مدیکاگو ستیوا، کشور ما ایران می‌باشد. یونجه یکی از بااهمیت‌ترین گیاهان در زمره علوفه‌ها برای حیوانات اهلی می‌باشد.
این جایگاه ویژه به این علت است که دارای اندازه بسیار زیادی پروتئین، ویتامین‌های متنوع، انرژی و قابلیت هضم‌پذیری زیادی می‌باشد. همچنین در تناوب زراعی، یونجه برای حاصلخیزی خاک، اصلاح ظرفیت نگهداری آب و خاک به شکل مالچ و استخراج مواد معدنی و نیتروژن در لایه‌های پایینی نقش کلیدی ایفا می‌کند.
در تمام انواع خاک‌ها اعم از شنی، لومی و رسی می‌شود یونجه را کاشت. با این حال می‌بایست زمین به خوبی زهکشی شود تا از بروز بیماری‌های ریشه پیشگیری شده و جریان اکسیژن که برای فعالیت باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن (ریزوبیوم) ضروری است، فراهم گردد. خاک‌های دارای PH نزدیک به خنثی (حدود 6.8 تا 7.2) به علت در دسترس قرار دادن مواد غذایی و فعالیت بهینه باکتری‌ها برای یونجه بسیار مناسب می‌باشند. شرکت آل کود ارائه دهنده انواع کودهای ارگانیک و شیمیایی مانند: کود مخصوص گندم و جو ، کود NPK و غیره در ایران است، جهت تهیه کود مورد نیاز خود و دریافت مشاوره با ما تماس بگیرید.
چرا تغذیه یونجه اینقدر حساس و حیاتی است؟
یونجه گیاهی پرتوقع و پرمحصول است. برداشت‌های متوالی (چین‌های متعدد در طول فصل رشد) حجم عظیمی از مواد مغذی را از خاک خارج می‌کند. اگر این عناصر جایگزین نشوند، خاک به سرعت فقیر شده، تناژ برداشت در هر چین کاهش می‌یابد، عمر مفید مزرعه کم می‌شود و کیفیت علوفه (به‌خصوص درصد پروتئین) افت می‌کند. یک برنامه کودی دقیق نه تنها برداشت را تضمین می‌کند، بلکه طول عمر اقتصادی مزرعه یونجه شما را از سه سال به پنج یا حتی هفت سال افزایش می‌دهد.
عناصر کلیدی برای افزایش تناژ و کیفیت یونجه
کشاورزان باتجربه می‌دانند که موفقیت در کشت یونجه فراتر از تأمین نیتروژن است. در حقیقت، یونجه به لطف همزیستی با باکتری‌های ریزوبیوم، بخش عمده نیتروژن مورد نیاز خود را از اتمسفر تأمین می‌کند. بنابراین، تمرکز اصلی باید روی عناصر دیگری باشد:
- فسفر (P): این عنصر موتور توسعه ریشه است. یک سیستم ریشه‌ای قوی و عمیق به گیاه کمک می‌کند تا به آب و مواد غذایی اعماق خاک دسترسی پیدا کند و در برابر خشکی مقاوم‌تر شود. فسفر همچنین در انتقال انرژی درون گیاه نقش اساسی دارد. کمبود آن باعث رشد ضعیف، نازک شدن ساقه‌ها و کاهش تعداد آن‌ها می‌شود.
- پتاسیم (K): پتاسیم را می‌توان “عنصر کیفیت و مقاومت” نامید. این عنصر نقش کلیدی در تنظیم آب گیاه، مقاومت در برابر سرمازدگی زمستانه و بیماری‌ها، و انتقال قندها به ریشه برای ذخیره‌سازی انرژی دارد. برداشت هر تن یونجه خشک، حدود ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم پتاسیم خالص از خاک خارج می‌کند که این مقدار باید حتماً جبران شود. کودهای پتاس بالا، به‌ویژه پس از چین دوم، برای افزایش تناژ و آماده‌سازی گیاه برای زمستان ضروری هستند.
- گوگرد (S) و عناصر ریزمغذی: یونجه برای تولید پروتئین بالا به گوگرد نیاز دارد. کمبود گوگرد علائمی شبیه به کمبود نیتروژن (زردی عمومی) ایجاد می‌کند. عناصری مانند بُر (Boron) برای رشد جوانه‌ها و تشکیل بذر، و مولیبدن (Molybdenum) برای فعالیت باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن، حیاتی هستند. استفاده از کودهای مایع کامل که حاوی این ریزمغذی‌ها باشند، یک راهکار هوشمندانه برای رفع نیازهای گیاه است.
یک برنامه کودی عملی برای یونجه: از کاشت تا برداشت
یک برنامه کودی ثابت برای همه مزارع وجود ندارد و بهترین راهکار همیشه بر اساس آزمون خاک است. اما یک چارچوب کلی می‌تواند راهنمای خوبی باشد:
۱. قبل از کاشت (آماده‌سازی زمین):
این مرحله شالوده مزرعه شماست. در این زمان می‌توانید کودهای دیر رهاشونده را با خاک مخلوط کنید. استفاده از حدود ۲۰ تا ۳۰ تن کود حیوانی کاملاً پوسیده در هکتار، علاوه بر تأمین مواد غذایی، ساختمان خاک را نیز بهبود می‌بخشد. همچنین، بر اساس آزمون خاک، کودهای فسفاته (مانند سوپرفسفات تریپل) و پتاسه (مانند سولفات پتاسیم) را به زمین اضافه کرده و با دیسک با لایه بالایی خاک مخلوط کنید.
۲. پس از هر چین‌برداری (تغذیه تقویتی):
بلافاصله پس از برداشت هر چین، گیاه برای شروع رشد مجدد و تولید شاخ و برگ جدید به انرژی و مواد غذایی نیاز فوری دارد. اینجاست که کودهای مایع بهترین عملکرد را دارند. جذب سریع از طریق برگ و ریشه، مهم‌ترین مزیت این کودهاست. یک برنامه ایده‌آل پس از هر چین می‌تواند به این صورت باشد:
- بلافاصله پس از برداشت و شروع آبیاری: استفاده از کودهای کامل NPK با درصد پتاسیم بالاتر (مانند 10-10-20 یا 12-12-36) به صورت آبیاری. این کار انرژی لازم برای رشد مجدد را فراهم می‌کند.
- حدود ۱۰ تا ۱۵ روز پس از برداشت (زمانی که گیاه حدود ۱۵-۲۰ سانتی‌متر رشد کرده): محلول‌پاشی با کودهای مایع حاوی اسید آمینه، جلبک دریایی و عناصر ریزمغذی. این کار استرس ناشی از برداشت را کاهش داده و رشد رویشی را به شدت تحریک می‌کند و سرعت رشد یونجه را افزایش می‌دهد.
اشتباهات رایج در کوددهی یونجه: آیا کود سفید (اوره) برای یونجه خوب است؟
یکی از بزرگترین و پرهزینه‌ترین اشتباهات در مدیریت مزارع یونجه، استفاده بی‌رویه از کودهای ازته (نیتروژن بالا) مانند اوره یا “کود سفید” است. یونجه خود یک کارخانه تولید نیتروژن است. مصرف زیاد اوره نه تنها هدر دادن پول است، بلکه عوارض جدی نیز دارد:
- تنبلی باکتری‌ها: نیتروژن آماده در خاک، باکتری‌های ریزوبیوم روی ریشه را غیرفعال یا “تنبل” می‌کند. چرا باید نیتروژن تثبیت کنند وقتی به راحتی در دسترس است؟ این امر توانایی طبیعی گیاه را از بین می‌برد.
- رشد علف‌های هرز: نیتروژن بالا، بهترین محرک برای رشد علف‌های هرز پهن‌برگ و باریک‌برگ است که به سرعت با یونجه برای کسب آب و نور رقابت می‌کنند.
- کاهش کیفیت علوفه: ممکن است در ظاهر رشد رویشی کمی بیشتر شود، اما معمولاً باعث آبکی شدن ساقه‌ها و کاهش درصد پروتئین خالص در ماده خشک می‌شود.
تنها زمان مجاز برای استفاده محدود از ازت، در ابتدای کاشت (به عنوان استارتر) در خاک‌های بسیار فقیر است تا گیاهچه جوان بتواند تا زمان فعال شدن باکتری‌ها، خود را مستقر کند.
گیاه شناسی:
بذر: بذر یونجه داخل غلاف، نیام یا پیله که مارپیچی یا حلزونی شکل می‌باشد و دارای دو تا چهار پیچش است تشکیل خواهد شد. در طول مدت زمان به عمل آمدن نیام یونجه، بذر های درون آن به هم نزدیک خواهند شد و به دلیل نمو خارجی سه گوش مانند می‌شوند.
طول و عرض بذرهای رسیده شده، به ترتیب 2.5 و 1.5 میلی‌متر و ضخامت آن‌ها حدوداً یک میلی‌متر می‌باشد. نیام در گونه‌های متفاوت یونجه به صورت‌های متفاوت خواهد بود. بذر رسیده یونجه زرد روشن یا سبز زیتونی تا قهوه‌ای می‌باشد. به صورت کلی بذر یونجه کوچک و بسیار ریز می‌باشد و وزن هزار دانه آن از دو و نیم تا سه و نیم گرم قابل تغییر است.
در هر گرم وزن یونجه سیصد تا چهارصد بذر موجود می‌باشد. بذر یونجه دارای دو لپه (Cotyledon)، یک ریشه‌چه، یک اپی‌کوتیل، آندوسپرم و پوسته رنگی یا تستا و ناف می‌باشد. در نحوه انتخاب کردن بذر مرغوب و خوب به علت کشت، وزن زیاد داشتن و خوش فرمی آن از فاکتورهای قابل اهمیت به شمار می‌رود.
هر چه میزان پوسته بذر سفت، سخت و سالم بود قدرت انباری بالاتری خواهد داشت. طول زمان انبارداری به نحوی است که خصوصیات بذر برای کاشته شدن حفظ شود، 1-2 سال می‌باشد. به شکل کلی هر چه بذر نامناسب و زمان نگهداری در انبار بالا باشد درصد جوانه زدن بذر یونجه پایین می‌آید.
آزمایش‌ها مشخص کرده که بذرهای سالم و مرغوبی که در شرایط مناسب و خوب انبار شده‌اند پس از چهار سال درصد جوانه زدن آن‌ها ده درصد پایین آمده است. از این جهت زمان کاشتن بذرهای یونجه اللخصوص در صورت عدم اطمینان از عمر بذر و شرایط انبارداری می‌بایست تست جوانه‌زنی انجام شود.
برای معین کردن درصد جوانه زدن، بذرهای یونجه را روی کاغذ صافی دارای رطوبت در دمای بیست درجه سانتی‌گراد قرار دهیم و اولین شمارش بعد از چهار روز صورت گیرد و آخرین شمارش بعد از هفت روز صورت گیرد.
گیاهچه یونجه:
با گذاشتن بذرهای یونجه در زمین و جذب شدن رطوبت، ریشه راست و مستقیم و بدون هیچ انشعاب از ریشه‌چه به عمل خواهد آمد. به موازات پیدا شدن ریشه اولیه، محور زیر لپه (هیپوکوتیل) طولانی شده و سبب خروج از زمین خواهد شد.
در طول این مدت گیاه به زیاد و کم بودن رطوبت، شوری زمین و سله بستن خیلی حساس می‌باشد. هنگامی که هیپوکوتیل از زمین خارج می‌شود فقط دارای دو لپه به شکل برگ‌های متورم می‌باشد.
پس از طی شدن زمانی این لپه‌ها از بین می‌روند و از مرکز آن نخستین برگ با دمبرگ بلند خارج خواهد شد. برگ اولیه ساده و قلبی شکل می‌باشد و شبیه به برگچه‌های اصلی یونجه نمی‌باشد. با طی شدن زمان اولین برگ مرکب یونجه با سه برگچه به عمل می‌آیند و با ادامه پیدا کردن رشد و نمو به مرور زمان سایر برگ‌های مرکب ظاهر خواهند شد.
ریشه: یونجه اضافه بر ریشه اصلی که راست و مستقیم می‌باشد ریشه‌های جانبی هم دارد که سیستم ریشه‌ای قوی برای یونجه به وجود آورده‌اند و خود علت مهمی برای مقاومت گیاه در مقابل عامل‌های نامساعد و هم چنین جذب شدن مواد غذایی از لایه‌های پایینی خاک به حساب می‌آیند.
همچنین ریشه گیاه مجوز جذب آب از اعماق خاک را داده (تا عمق تقریبا پنج متر یا زیادتر) که سبب مقاومت گیاه در مقابل خشکی‌های طولانی مدت می‌شود. همچنین به علت همزیستی ریشه یونجه با نژادهای باکتری در گره‌های ریشه، تثبیت نیتروژن در حاصلخیزی زمین هم بسیار تأثیرگذار است. به شکلی که بعد از استقرار کامل، نیازی به کاربرد نیتروژن در مزرعه‌های یونجه نخواهیم داشت. در مزرعه‌های یونجه با طی شدن زمان کم کم ساقه‌های خزنده روی زمین (استولون) و هم چنین ساقه‌های خزنده زیر زمین (ریزوم) به عمل می‌آید.
ساقه: ساقه اصلی یونجه تو پر و از سلول پارانشیمی تقریباً بلند و فشرده‌ای پر شده و تقریباً چهار گوش دارد. ساقه اصلی یونجه انشعابات متعددی و حدودا ظریفی دارا می‌باشد. ساقه یونجه در کنار سطح خاک انشعابات متعددی تولید خواهد کرد که با گذشت زمان ضخامت آن بیشتر و چوبی شکل شده و طوقه را ایجاد می‌کنند. با سپری شدن زمان از طوقه ساقه‌های کوتاه و منشعب و ضخیم به عمل خواهد آمد که ساقه‌های اصلی و بلند یونجه را ایجاد می‌کنند. بعد از چیده شدن، ساقه‌های دیگری از جوانه‌های روی طوقه رشد می‌کنند. تعداد ساقه‌های یونجه از پنج تا چهل عدد تغییر خواهد کرد. ارتفاع ساقه یونجه در رقم‌های متفاوت در هر کدام از این چین‌ها، نقاط مختلف و خاک‌های مختلف تفاوت دارد و از شصت تا صد سانتی‌متر قابل تغییر می‌باشد. ساقه‌هایی که به طور مداوم تولید می‌شوند راست، نرم و کرک‌دار می‌باشند و در محل خروج برگ‌ها انشعابات کوتاهی پیدا خواهد شد.