اسید آبسیزیک

در این مقاله قصد داریم با اسید آبسیزیک ، اسید آبسیزیک در گیاهان ، نقش اسید آبسیزیک در گیاهان ،  کاربرد اسید آبسیزیک در گیاه بپردازیم پس با ما همراه باشید .

Abscisic acid یک هورمون بسیار مهم در میان گیاهان و درختان است که از لحاظ شکل ظاهری دارای ترکیبی از بلورهای بی رنگ است.

اسید آبسیزیک چیست؟

هرمون ها از مهم ترین عوامل موثر درعوامل داخلی تنظیم کننده ی رشد گیاهان زراعی در پاسخ به عوامل محیطی ژنتیکی هستند. در میان هرمون ها اسید آبسیزیک یکی از اساسی ترین آن ها است . اسید آبسیزیک یک بازدارنده طبیعی است که به طور کلی حدود صد برابر قویتر از دیگر بازدارنده های طبیعی است ولی قضیه به این جا ختم نمی شود چون این اسید قوی  در فرایند هایی مانند رکود بذرها و نیز ریزش اندام ها را کنترل می کند و تاثیر به سزایی در آنها دارد .

اسید آبسیزیک در گیاهان

وقتی یک گیاه با کمبود آب مواجه می شود ممکن است که سلول های نگهبان تورژسانس خود را از دست بدهند از طرفی تنش های محیط ، مانند خشکی ، می تواند سبب بسته شدن روزنه ها در طول روز شوند ، علاوه بر این هورمون آبسیزیک اسید که در ریشه ها و برگ ها  و در پاسخ به شرایط کمبود آب ساخته می شوند نیز به عنوان یک سیگنال برای سلول های نگهبان عمل کرده و سبب بسته شدن روزنه ها می شوند . این عمل که باعث پژمردگی می شود جذب دی اکسید کربن (CO2) را نیز به شدت محدود می کند و در نتیجه اعمال فتوسنتز نیز با مشکل مواجه شده و کاهش پیدا می کند.

با توجه به موارد گفته شده ی فوق چون تورژسانس برای رشد طولی سلول ها لازم است رشد گیاه متوقف می شود و در نتیجه باعث متوقف شدن و خشکی گیاه می شود .

آبسیزیک هورمونی است که اغلب به صورت مصنوعی در گیاهان آپارتمانی استفاده می شود.

آبسیزیک عامل درونی در ایجاد خواب در جوانه های گیاهان چوبی در مناطق معتدل است ، اسید آبسیزیک اثر هورمون های جیبرلین و سیتوکنین را در کمک به سبز شدن بذر خنثی می کند که در صورت انجام نشدن این کار رشد انواع مختلف بسیاری از بافت های گیاهان را مانند: برگ ها ، ساقه ها ، محور زیر لپه ای و ریشه ها را کند می کند و پیری اندام های گیاهی را جهت تسریع و تجزیه کلروفیل به تاخیر می اندازد ، اسید آبسیزیک با خنثی کردن اثر جیبرلین که مانع ریشه زایی می شود باعث سرعت بخشیدن ریشه زایی می شود ، این هورمون  در گیاهان روز بلند باعث توقف در گلدهی شده و در گیاهان روز کوتاه دارای اثرات متفاوتی می باشد .

در یک جمع بندی راجب اسید آبسیزیک می توان گفت مانع رشد گیاه و سبب ریزش برگ و خواب دانه و جوانه می شود ، به دلیل این که همه فعالیت های گیاه را کاهش می دهد به این هورمون ، هورمونه پیری نیز می گویند . که علاوه بر نکات فوق باعث سنتز پروتیئن و انتقال یون در شرایط نا مساعد محیطی  است و علاوه بر این ها در میحط های کم آب از تعریق گیاه جلوگیری می کند .

محل ساخت این اسید درون کلورپلاست برگ ها می باشد.

مکانیسم عمل اسید آبسیزیک چگونه است؟

اسید آبسیزیک با اتصال به گیرنده‌های خاصی در سلول‌های گیاه، یک سری واکنش‌های زنجیره‌ای را فعال می‌کند که در نهایت به بسته شدن روزنه‌ها، توقف رشد و القای خواب بذر منجر می‌شود.

برای درک بهتر، این فرآیند را مثل یک سیستم هشدار در نظر بگیرید. وقتی گیاه با کمبود آب مواجه می‌شود، تولید اسید آبسیزیک (ABA) را افزایش می‌دهد. این هورمون مانند یک پیام‌رسان به سمت سلول‌های نگهبان روزنه‌ها (منافذ تنفسی روی برگ) حرکت می‌کند. در آنجا، به پروتئین‌های گیرنده خود می‌چسبد. این اتصال، یک سیگنال درون سلولی ایجاد می‌کند که باعث خروج یون‌های پتاسیم از سلول‌های نگهبان می‌شود. با خروج این یون‌ها، فشار آب درون سلول‌ها کاهش یافته و آن‌ها حالت شل و افتاده پیدا می‌کنند که نتیجه آن، بسته شدن روزنه است. این مکانیسم هوشمندانه از هدررفت آب گیاه در شرایط خشکی جلوگیری می‌کند.

تفاوت اسید آبسیزیک با سایر هورمون‌های گیاهی

تفاوت اصلی اسید آبسیزیک با هورمون‌هایی مانند اکسین، جیبرلین و سیتوکینین در این است که ABA عمدتاً یک هورمون بازدارنده و مدیر تنش است، در حالی که آن سه هورمون دیگر محرک رشد هستند.

می‌توان هورمون‌های گیاهی را به دو تیم اصلی تقسیم کرد: تیم رشد و تیم بقا.

• تیم رشد (اکسین‌ها، جیبرلین‌ها، سیتوکینین‌ها): این هورمون‌ها پدال گاز گیاه هستند. اکسین‌ها باعث رشد طولی سلول‌ها، جیبرلین‌ها موجب شکستن خواب بذر و رشد ساقه، و سیتوکینین‌ها مسئول تقسیم سلولی و جوان ماندن گیاه هستند.
• تیم بقا (اسید آبسیزیک و اتیلن): اسید آبسیزیک پدال ترمز گیاه است. وقتی شرایط سخت می‌شود (مانند خشکی یا سرما)، ABA وارد عمل شده و فرآیندهای پرهزینه مثل رشد را متوقف می‌کند تا انرژی گیاه برای زنده ماندن ذخیره شود. اتیلن نیز بیشتر در فرآیندهای پیری و رسیدن میوه‌ها نقش دارد.

در واقع، سلامت و رفتار گیاه به تعادل دقیق بین این هورمون‌ها بستگی دارد.

اسید آبسیزیک

کاربرد اسید آبسیزیک در گیاه

این هورمون نقش‌های متعددی در گیاه ایفا می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱. کمک به ریزش برگ ها : تحقیقات نشان داده است که هرمون های دیگر بخصوص اسید اندول استیک و اتیلن در کنترل اسید آبسیزیک عکس العمل متقابل دارد ، این بازدارندگی های هورمونی باعث تحریک ریزش و پیری برگ میوه می شود و نکته مثبت این امر آنجاست که ریزش برگ ها قبل از برداشت محصول باعث راحتی برداشت می شود که می توان آن را مدیون این اسید دانست .

۲. کمک به خواب جوانه : اسید آبسیزیک عامل داخلی در ایجاد خواب جوانه های بعضی از گیاهان چوبی در مناطق معتدل است .

۳. باعث جلوگیری از سبز شدن بذر ها : اسید آبسیزیک اثر هرمون های جیبرلین و سیتو کنین را در کمک به سبز شدن گیاه خنثی می کند . اسید آبسیزیک از سبز شدن تعداد زیاد از بذر ها جلوگیری می کند و یا سبز شدن بذر ها را به تاخیر می اندازد این عمل دلیله جوانه نزدنه بذر و در داخل میوه است .

۴. سرعت بخشیدن در تشکیل ریشه ، اسید آبسیزیک با خنثی کردن اثر جیبرلین که مانع از ریشه زایی می شود باعث سرعت بخشیدن به ریشه زایی می شود .

۵. کند کردن رشد و پیری:  رشد بسیاری از بافت ها و اندام های گیاهی از قبیل ؛ برگ ها ، ساقه ها ، محور زیر لپه ای و ریشه ها را کند نموده و پیری اندام های گیاهی را به لحاظ تجزیه و تحلیل  کلروفیل به تاخیر می اندازد و باعث تسریع پیری در گیاه می شود .( علائم پیری شامل تخریب کلروفیل و کاهش کلروفیله گیاه  و در نتیجه کم شدن شدت فتوسنتز می شود هرچند این تغیرات مرحله ای از زندگی گیاه محسوب می شود ) .

۶. این هورمون  در گیاهان روز بلند باعث توقف در گل دهی آنها می شود و در گیاهان روز کوتاه داری اثرات متفاوت می باشد که همین توقف گل دهی یکی از این موارد است .

۷. کاهش تعریق در گیاه یکی دیگر از کاربرد های این هرمون می باشد که باعث بسته شدن روزنه های گیاه می شود  که بدین وسیله در هنگام  کم آبی مانع از دست رفتنه آب گیاه می شود به زبان ساده تر وجود این هرمون در گیاه باعث افزاریش تحمل گیاه در برابر کم آبی می شود .

۸. اسید آبسیزیک روزنه ها را تحریک می کند به زبان دیگر فشار آب سنتز اسید آبسیزیک را افزایش می دهد ، باعث می شود بذر ها پروتیئن های ذخیره شده را هم اندازه کنند .

علائم کمبود یا بیش‌بود اسید آبسیزیک در گیاه

کمبود اسید آبسیزیک باعث پژمردگی سریع در خشکی و جوانه‌زنی نابجای بذرها می‌شود، در حالی که بیش‌بود آن منجر به توقف کامل رشد، زردی و ریزش شدید برگ‌ها می‌گردد.

علائم کمبود (Deficiency): گیاهی که نتواند به اندازه کافی ABA تولید کند، در برابر مشکلات محیطی بسیار آسیب‌پذیر است.

• پژمردگی سریع: با کوچکترین کم‌آبی، گیاه به سرعت پژمرده می‌شود، زیرا توانایی بستن روزنه‌های خود را برای حفظ آب ندارد.
• جوانه‌زنی بذر در داخل میوه: یکی از نشانه‌های جالب کمبود ABA، پدیده‌ای به نام “زنده‌زایی” (Vivipary) است. در این حالت، بذرها به دلیل نبود هورمون بازدارنده، در حالی که هنوز به میوه متصل هستند، شروع به جوانه زدن می‌کنند (مثلاً در گوجه‌فرنگی یا فلفل).

علائم بیش‌بود (Excess): استفاده بیش از حد از این هورمون یا تولید بالای آن در گیاه، مانند این است که ترمز دستی گیاه برای همیشه کشیده شده باشد.

• توقف شدید رشد: گیاه کوتاه و کوتوله باقی می‌ماند، زیرا تقسیم و رشد سلول‌ها به شدت سرکوب شده است.
• پیری و ریزش زودرس برگ‌ها: برگ‌ها حتی در شرایط مطلوب نیز به سرعت زرد شده و می‌ریزند.

با تشکر از توجه شما آل کود