وبلاگ
زنگ گندم چیست و راهکار مقابله با آن
زنگ گندم یا زنگ سیاه گندم یکی از مهمترین بیماری‌های قارچی است که خسارات زیادی به مزارع گندم وارد می‌کند. این بیماری با ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای رنگ روی برگ‌ها و ساقه گندم باعث کاهش شدید عملکرد محصول می‌شود. شیوع گسترده این بیماری در مناطق گرم و مرطوب، ضرورت آگاهی و به کارگیری روش‌های مقابله با آن را دوچندان می‌کند. استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت زراعی مناسب، کاربرد قارچ‌کش‌های مؤثر و بهبود زهکشی مزارع از جمله راهکارهای موثر مقابله با زنگ گندم هستند. به‌کارگیری این روش‌ها نه تنها موجب کاهش خسارات این بیماری می‌شود، بلکه به حفظ محیط زیست و سلامت انسان نیز کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های زنگ گندم و روش‌های مدیریت آن خواهیم پرداخت.
زنگ گندم چیست؟
زنگ گندم یک بیماری قارچی است که توسط قارچ Puccinia graminis tritici ایجاد می‌شود. این قارچ یک عامل زیستی (بیوتروف) است که برای زنده ماندن و تکثیر خود به میزبان گیاهی نیاز دارد. قارچ زنگ گندم دارای چرخه زندگی پیچیده‌ای است و در طی آن چندین نوع اسپور تولید می‌کند. اسپورهای اولیه (اورئدیوسپورها) که به رنگ زرد یا نارنجی هستند روی برگ‌ها و ساقه‌های گندم ظاهر می‌شوند و سبب بروز لکه‌های زرد رنگ در این قسمت‌ها می‌گردند. این لکه‌ها در ابتدا کوچک و به تدریج گسترده‌تر شده و در نهایت باعث خشک شدن و ریزش برگ‌ها می‌شوند.
در مراحل بعدی چرخه زندگی، قارچ اسپورهای دیگری به نام تلیوسپور تولید می‌کند که به رنگ قهوه‌ای متمایل به سیاه هستند. این اسپورها در زمستان روی بقایای گیاهی در خاک زمستان‌گذرانی می‌کنند و در بهار اسپورهای جدیدی به نام باسیدیوسپور تولید می‌کنند که به میزبان اصلی (گندم) حمله می‌کنند و چرخه جدید بیماری را آغاز می‌نمایند.
بیشتر بخوانید : بهترین بذر گندم با تناژ بالا
علت اصلی ایجاد زنگ گندم عبارت است از:
1-حضور قارچ Puccinia graminis tritici: این قارچ زیستی است که برای تکثیر و بقای خود به میزبان گیاهی (گندم) نیاز دارد. قارچ زنگ گندم با تولید انواع اسپور در چرخه زندگی خود به گندم حمله کرده و سبب بروز عالئم بیماری می‌شود.
2-شرایط محیطی مساعد: زنگ گندم به شرایط آب و هوایی مناسب نیاز دارد. دمای معتدل (15-25 درجه سانتیگراد) و رطوبت نسبی بالا شرایط مطلوبی را برای رشد و تکثیر قارچ فراهم می‌کند. بعلاوه، بارندگی و وزش باد نیز به انتشار اسپورهای قارچ کمک می‌کنند و شیوع بیماری را تشدید می‌نمایند.
3-عدم مقاومت ژنتیکی گیاه: برخی ارقام گندم دارای مکانیسم‌های دفاعی ژنتیکی در برابر قارچ هستند. اما در صورت عدم وجود این مقاومت ژنتیکی، گیاه در برابر حمله قارچ آسیب‌پذیر خواهد بود.
در مجموع، وجود عامل بیماری‌زا (قارچ)، شرایط محیطی مساعد و نبود مقاومت ژنتیکی در گیاه میزبان از مهمترین عوامل مؤثر در ایجاد بیماری زنگ گندم هستند.
راهکارهای مقابله با زنگ گندم عبارتند از:
1- استفاده از رقم‌های مقاوم: یکی از راه‌های مهم برای کاهش خطر ابتلا به زنگ گندم استفاده از رقم‌هایی است که دارای مقاومت بالا به این بیماری هستند. انتخاب رقم‌هایی با مقاومت ژنتیکی به قارچ‌های زنگ گندم، میتواند عامل کاهش خسارت‌های ناشی از این بیماری باشد.
2-مدیریت مناسب زمان کاشت: انتخاب زمان مناسب برای کاشت گیاهان غله میتواند به کاهش خطر ابتلا به زنگ گندم کمک کند. افزایش فاصله زمانی بین کاشت‌ها و جلوگیری از تراکم بیش از حد گیاهان میتواند از شیوع بیماری جلوگیری کند.
3-استفاده از روش‌های بیولوژیکی: استفاده از روش‌های بیولوژیکی مثل استفاده از قارچ‌های مفید برای کنترل قارچ‌های زنگ گندم نیز میتواند مؤثر باشد. این روش‌ها شامل استفاده از قارچ‌های حاصل از ترمیم خاک، قارچ‌های روی‌گردهای مفید و میکروارگانیسم‌های مفید است.
4-مدیریت مناسب روند کاشت: رعایت مدیریت مناسب زمان کاشت و فاصله زمانی بین کاشت‌ها، میتواند از شیوع زنگ گندم جلوگیری کند. از طریق کاهش تراکم و استفاده از شیوه‌های مدیریتی مناسب می‌توان بیماری را کنترل نمود.
5-استفاده از تناوب محصولات: تناوب محصولات و جابه‌جایی محصولات کشاورزی در اراضی میتواند به کنترل زنگ گندم کمک کند. با تغییر محصولات کشاورزی در منطقه و جابجایی آنها، نقل و انتقال عوامل بیماری‌زا متوقف می‌شود و خطر ابتلا به زنگ گندم کاهش می‌یابد.
6- حفظ سالمتی خاک: حفظ سالمتی خاک با استفاده از شیوه‌های مدیریتی مناسب، مانند استفاده از کودهای ارگانیک، تناوب محصولات و کنترل آب و هوا، میتواند به افزایش مقاومت گیاه در برابر زنگ گندم کمک کند. خاک سالم و پربار میتواند به رشد و توسعه سالم گیاهان کمک کند و آنها را در برابر بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته باشند.
7- نظارت و پایش مداوم: نظارت و پایش مداوم بر مزارع و گیاهان میتواند به تشخیص زودهنگام زنگ گندم و اقدامات گرفتن برای کنترل بیماری کمک کند. در صورت تشخیص زودهنگام، می‌توان اقداماتی مانند برداشت و از بین بردن بخش‌های آلوده، استفاده از محصولات شیمیایی یا روش‌های بیولوژیکی را انجام داد.
با اجرای این راهکارها، می‌توان خطر ابتلا به زنگ گندم را کاهش داد و محصولات غله را از خسارات احتمالی محافظت کرد. البته، برای اعمال بهتر راهکارها، لازم است با منطقه‌بندی و شرایط آب و هوایی منطقه مورد نظر آشنا شده و روش‌های مناسب بر اساس شرایط محیطی را انتخاب کنید.
بهترین کود برای کنترل زنگ گندم
بهترین کود برای کنترل زنگ گندم بستگی به شرایط محیطی و عوامل مختلف دارد. اما در کل، کودهایی که می‌توانند در کنترل زنگ گندم مؤثر باشند عبارتند از:
- کودهای ارگانیک: استفاده از کودهای ارگانیک میتواند به بهبود ساختار خاک، افزایش تنوع میکروارگانیسم‌های خاک و افزایش مقاومت گیاهان در برابر امراض مختلف کمک کند. این کودها باعث تقویت سیستم دفاعی گیاهان می‌شوند و در کاهش خطر ابتلا به زنگ گندم موثر هستند.
- کودهای ازت: استفاده از کود ازت باعث رشد و تقویت گیاهان می‌شود، که در نتیجه میتواند به افزایش مقاومت گیاه در برابر زنگ گندم کمک کند. با افزایش مقاومت گیاه، احتمال ابتلا به بیماری کاهش می‌یابد.
- کودهای فسفر: استفاده از کود فسفر میتواند در تقویت سیستم ریشه گیاه و افزایش مقاومت آن در برابر بیماری‌ها کمک کند. ریشه‌های قوی و سالم می‌توانند بهتر به مواد غذایی دسترسی پیدا کنند و در مقابل بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته باشند.
- کودهای پتاسیم: استفاده از کود پتاس میتواند به تقویت ساختار گیاهی و افزایش مقاومت گیاه در برابر شرایط استرسی و بیماری‌ها کمک کند. این کودها باعث تقویت سیستم ایمنی گیاه می‌شوند و در کاهش خطر ابتلا به زنگ گندم مؤثر هستند.
بیشتر بخوانید : بهترین زمان کشت گندم بهاره
در هر صورت، انتخاب و استفاده از کودها باید با توجه به نیازهای خاک و گیاهان، تحلیل خاک و شرایط محیطی منطقه انجام شود. همچنین، مشاوره از کارشناسان کشاورزی و استفاده از راهنمایی‌های تولیدکننده کودها نیز توصیه می‌شود.
کارشناسان فروشگاه آل کود آماده راهنمایی شما در خصوص خرید انواع کود ارگانیک ، کود مایع و کود کشاورزی هستند. آنها به شما در خرید کودهای مناسب برای نیازهای گیاهانتان کمک خواهد نمود. با توجه به نوع خاک، محصولات کشاورزی و دوره رشد گیاهان، آل کود میتواند پیشنهاداتی برای استفاده از کودهای ارگانیک، کود مایع و کودهای کشاورزی مطرح کنند.