وبلاگ
بهترین کود رفع پوکی دانه آفتابگردان چیست؟
شاید شما هم هر بار (به طور متوسط ماهی یک بار) وقتی برای خانه روغن میخرید به کشت و کار روغن های خوراکی فکر میکنید. مصرف بالای روغن در بین همه ی اقشار جامعه نشان دهنده ی اهمیت بالای کشت و کار دانه های روغنی و مخصوصا آفتابگردان می باشد. گرچه دانه آفتابگردان علاوه بر نقش روغنی که دارد در تهیه آجیل هم استفاده می شود و ارقام مختلفی از آن کشت می شود. بذور اصلاح شده هیبریدی جایگاه خود را در صنعت کشاورزی کشور به خوبی باز کرده و به طور گسترده ای کشت میشود. ارقام اجیلی و روغنی زیادی هم از طریق روش گزینش بهترین دانه ها مورد مصرف کشاورزان عزیز هست. به طور کلی با توجه به هدف از کشت و شرایط منطقه ای انتخاب نوع بذر انجام می شود. چیزی که از مراحل مهم دیگر کشت و زراعت آفتابگردان است نحوه ی مدیریت تغذیه ای آفتابگردان است. گیاه آفتابگردان با ریشه های قوی بسیار پر مصرف است. تمام عناصر ماکرو و میکرو خصوصا در مراحل آخر یعنی وقت پر شدن دانه ها بسیار مهم است. معضل بزرگی که برای بسیاری از کشاورزان مختلف رخ میدهد پوکی دانه است که با خرید کود می توان آن را برطرف کرد. در این مقاله سعی داریم شما را با روش های صحیح مدیریت تغذیه مزرعه آشنا کنیم تا درصد پوکی دانه به صفر نزدیک شود و بالاترین برداشت را داشته باشیم.
یکی از علت های مهمی که متاسفانه در کشور ما کشت دانه روغن های خوراکی بسیار پایین است نبود یک سیستم صحیح برای اطلاع رسانی و اموزشهای لازم به کشاورزان گرامی می باشد. نبود این سیستم کشت دانه های روغنی را به سیاست های دولت و شرایط آن محدود کرده است و متاسفانه 90 درصد نیاز کشور به دانه های روغنی از طریق واردات تامین می شود. چین بزرگ ترین صادر کننده است.
اما سوال … مدیریت تغذیه ای گیاه آفتابگردان دربردارنده چه نکاتی است؟
برای برنامه ریزی تغذیه آفتابگردان باید هدف گزاری تولید خود را مشخص کنیم و در مرحله اول آزمایش خاک و آب لازم است، وسپس با توجه به هدف کشت یک ساله یا چند ساله خود نوع کود را مشخص کنیم . اگر در تناوب زراعی کشت میکنیم به محصولات کشت شده قبل و بعد از کشت توجه کنیم. بهتر است از یک مشاور خوب کمک بگیریم. به طور کلی گیاه آفتابگردان به نیتروژن و فسفر و پتاسیم و کلسیم و ریزمغذی ها نیاز دارد اما اینکه کدام ماده ی غذایی را در چه مرحله ای در اختیار گیاه قرار دهیم از اهمیت بالایی قرار دارد. علاوه بر این میزان حاصلخیزی خاک هم مهم است هر چه خاک ضعیف تر باشد به کود دهی واکنش بیشتری نشان میدهد.
کود مورد نیاز آفتابگردان
به طور خلاصه، آفتابگردان برای رشد مطلوب به ترکیبی متعادل از عناصر اصلی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم)، عناصر ثانویه (کلسیم، منیزیم) و ریزمغذی‌ها (به‌ویژه بُر) نیاز دارد. تأمین صحیح این عناصر در هر مرحله از رشد، کلید دستیابی به محصولی باکیفیت و دانه‌هایی پُر است.
هر کدام از این عناصر نقش خاصی در سلامت گیاه ایفا می‌کنند. در ادامه به صورت ساده و کاربردی، وظیفه مهمترین آن‌ها را بررسی میکنیم:
- نیتروژن (N): این عنصر موتور رشد رویشی گیاه است و به رشد ساقه و برگ‌ها کمک میکند. استفاده از آن در ابتدای فصل رشد ضروری است، اما همانطور که در ادامه توضیح داده شده، مصرف بیش از حد آن در مرحله گلدهی و پر شدن دانه، نتیجه معکوس دارد و گیاه را از فاز زایشی دور میکند.
- فسفر (P): فسفر برای توسعه ریشه‌های قوی، انتقال انرژی در گیاه و تشکیل گل و دانه حیاتی است. ریشه قوی به گیاه کمک میکند تا آب و مواد مغذی بیشتری از خاک جذب کند.
- پتاسیم (K): این عنصر قهرمان پر شدن دانه‌هاست. پتاسیم به تنظیم آب در گیاه، افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها و تنش‌های محیطی و انتقال قندها به سمت دانه‌ها کمک میکند. کمبود پتاسیم یکی از دلایل اصلی پوکی و سبک شدن دانه‌هاست.
- کلسیم (Ca): کلسیم مانند اسکلت برای گیاه عمل میکند. این عنصر دیواره سلولی را تقویت کرده و از بروز بیماری‌ها جلوگیری میکند. نقش آن در استحکام ساقه و طبق (گل بزرگ آفتابگردان) بسیار مهم است.
- بُر (Boron): این ریزمغذی شاید کمتر مورد توجه قرار گیرد، اما برای آفتابگردان یک عنصر حیاتی است. بُر نقش مستقیمی در فرایند گرده‌افشانی و تشکیل دانه دارد. کمبود آن می‌تواند باعث بدشکلی طبق و پوکی شدید دانه‌ها، حتی با وجود کافی بودن سایر عناصر شود.
در مرحله ی اول رشد افتابگردان گیاه به کود های ماکرو (نیتروژن و فسفر) نیاز بالایی دارد و برای رشد بهتر و بهبود ساختار خاک توصیه ما کود 10 ایکس شوک و کود ایکس پاور اکسپلود است زیرا این کود رشد انفجاری ایجاد میکند و با تقویت بنیه گیاه مزرعه یکدست و مقاوم به آفات و امراض ایجاد میکند. این کود با دارا بودن 20 درصد کود فسفر به ریشه زایی گیاه کمک میکند و توسعه ی ریشه را ایجاد میکند. گیاه در این مرحله به وجود 5 تا 10 درصد هوموس در خاک نیاز دارد که از طریق این کود تامین میشود.
مرحله حساس کود دهی در آفتابگردان
گیاه آفتابگردان دارای مرحله ی رشد رویشی و زایشی است. که هدف ما مرحله رشد زایشی است و این مرحله برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است. کود دهی صحیح در این مرحله مهم ترین عامل افزایش عملکرد و کیفیت بالای دانه و عدم وجود دانه های پوک خواهد بود. در مرحله دانه بسستن و باز شدن طبق مهمترین کود کلسیم میباشد. باید در نظر داشته باشیم که کود کلسیم نباید با کود های دیگر مخلوط شود. کود کلسیم شوک که به صورت پلیمرهای نانو موجود می باشد و با خاصیت کلات کنندگی عرضه شده است به راحتی جذب گیاه می شود و این کود با 27 درصد کلسیم به همراه آمینواسیدها به خوبی جذب گیاه شده و به راحتی بخار نمی شود. این کود به پر شدن دانه ها کمک میکند و باعث افزایش کیفیت و کمیت محصول شده و کمک زیادی به کشاورز میکند. این کود هم از طریق برگ و هم از طریق ریشه جذب میشود و به همین دلیل به راحتی میشود با آب آبیاری مخلوط کرد یا به صورت محلول پاشی استفاده کرد.
بعد از گذشت حداقل یک هفته برای تامین پتاسیم دانه ها از سولوپتاس استفاده می شود. تامین این دو عنصر باعث پر شدن دانه می شود و از ظهور دانه های پوک جلوگیری میکند. طبق مطالعات انجام شده وجود عنصر پتاسیم در مراحل آخر رشد آفتابگردان باعث افزایش عملکرد، افزایش وزن 1000 دانه و افزایش درصد روغن دانه در گیاه آفتابگردان می شود.
کود سولوپتاس یا k60 شوک از بهترین کودهای مایع برای تامین پتاسیم دانه ی آفتابگردان است. وجود این دو عنصر به شرطی که با هم مخلوط نشود و در فاصله یک هفته ای از هم مورد استفاده قرار گیرد بسیار سودمند است و از پوکی دانه جلوگیری میکند.
هر چه این دو عنصر در این مرحله اهمیت دارد وجود نیتروژن بالا در این مرحله خطرناک است و باعث اختلال در رشد زایشی میشود. مورد استفاده قرار میگیرد (مانند سبزیجات) کود دهی راحت تر است و در همه ی مراحل وجود تمامی عناصر ضروری به نظر میرسد و باید از همه عناصر با درصد های مشخص استفاده نمود، ولی در گیاهی که مراحل رشد رویشی و زایشی تقریبا مجزا است و هدف ما مرحله ی رشد زایشی است دقت در امر کود دهی چندین برابر میشود. در این گونه گیاهان در مرحله رشد زایشی از استفاده‌ی کودهایی مثل نیتروژن و فسفر که باعث رشد رویشی هستند باید صرف نظر کرده و ریز مغذی ها به همراه پتاسیم برای مرحله پر شدن دانه ها استفاده کنیم.
نکته ی دیگر که در مورد آفتابگردان باید دقت داشته باشیم این است که در کنار مزارع بزرگ حتما کندوی عسل داشته باشیم و حتما مراقب تنش های آبی باشیم و سعی کنیم در این مراحل گیاه تحت تاثیر تنش های آبی قرار نگیرد.
علت خم شدن گل آفتابگردان
خم شدن یا پایین افتادن طبق (گل) آفتابگردان یک فرایند کاملاً طبیعی و نشانه‌ای مثبت از رشد گیاه است. این اتفاق به دلیل سنگین شدن طبق در اثر پر شدن دانه‌ها رخ میدهد و به آن “ژئوتروپیسم” یا گرایش به سمت زمین می‌گویند.
این خمیدگی طبیعی نه تنها نگران‌کننده نیست، بلکه چندین مزیت مهم برای گیاه دارد:
- محافظت از دانه‌ها: وقتی طبق به سمت پایین خم میشود، دانه‌ها از دسترس پرندگان که به دنبال یک وعده غذایی آسان هستند، دور می‌مانند.
- کاهش آسیب آفتاب‌سوختگی: این حالت از تابش مستقیم و شدید نور خورشید به دانه‌ها جلوگیری کرده و خطر آفتاب‌سوختگی و کاهش کیفیت آن‌ها را کم میکند.
- کمک به خشک شدن: خم شدن طبق باعث میشود آب باران روی آن جمع نشود و به خشک شدن سریع‌تر و یکنواخت‌تر دانه‌ها قبل از برداشت کمک میکند.
نکته مهم: باید بین این خمیدگی طبیعی و “پژمردگی” تفاوت قائل شد. پژمردگی ناشی از تنش آبی (کم‌آبی) است و معمولاً با بی‌حال شدن و آویزان شدن برگ‌ها همراه است. اما خم شدن طبیعی طبق، در حالی اتفاق می‌افتد که ساقه و برگ‌ها کاملاً سالم و سرحال هستند.