معرفی درخت عناب ، نحوه کاشت و نگهداری

درخت عناب با نام علمی آن Carob Tree یک درخت بسیار سرسبز و محبوب در مناطق گرمسیری است. این درخت از خانواده Fabaceae می باشد  که بذر آن رشد زیادی دارد و می‌تواند حدود 5 الی 12 متر ارتفاع بگیرد. درخت عناب بومی استان های فارس، خوزستان، کرمانشاه، کرمان و بوشهر است. گل‌های این درخت معمولاً در فصل بهار شروع به رشد می‌کنند و به‌ صورت 2 جنسی؛ نر و ماده هستند.

امروزه افراد زیادی اقدام به کاشت درخت عناب می‌کنند زیرا میوه، مزایای زیادی دارد. درخت عناب دارای شاخه‌هایی خاردار است که برگ‌های براق و سبز رنگی سراسر آن‌ها را فرا گرفته‌اند. برگ‌های این درخت نیز به‌ صورت بیضی‌ شکل هستند و بر روی آن‌ها هیچ کرکی وجود ندارد. اگر شما نیز به فکر کاشت درخت عناب هستید باید به خاطر داشته باشید که تمام شرایط موردنیاز اعم از شرایط محیطی، خرید کود، شرایط نگهداری و … را فراهم آورید.

مزه میوه عناب

میوه‌های عناب زمانی‌ که به‌ طور کامل نرسیده‌اند مزه‌ای نسبتاً ترش دارند اما بعد از رسیدن، رنگ و مزه‌شان تغییر می‌کند. این میوه خوشمزه تقریباً شبیه به خرما است و داخل آن‌ نیز یک هسته سفت مانند هسته زیتون وجود دارد. برگ های آن بزرگ و چرمی هستند. میوه عناب شبیه به هلو است و در ابتدا سبز و سپس قهوه‌ای تیره می‌شود. میوه عناب بسیار خوشمزه و با ارزش غذایی بالاست. از میوه عناب برای تهیه محصولاتی مانند شیرینی، آجیل، شکلات، نوشیدنی و … استفاده می‌شود. همچنین، برگ و ساقه درخت عناب نیز به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود.

درخت عناب؛ تحمل بالا در برابر خشکی با خواص زیاد

درخت عناب به دلیل توانایی خود در تحمل شرایط خشکی و کم آبی، در مناطقی که کمبود آب وجود دارد، به عنوان درخت مناسبی برای کشت و احیای خاک شناخته شده است. همچنین، برگ های درخت عناب دارای خواص ضد التهابی، ضد عفونی کننده و ضد اسپاسم می‌باشند. در کشورهای شرقی مانند مصر، ترکیه و اسرائیل، میوه عناب به عنوان یک محصول مهم و اقتصادی شناخته شده است و به صنعتی بودن واردات آن از این کشورها به اروپا و آمریکا اشاره می‌شود. در نهایت، درخت عناب به دلیل خواص غذایی و دارویی موثر و محبوبیت آن در کشورهای مختلف، به عنوان یکی از درختان مهم و با ارزش در جهان شناخته شده است.

درخت عناب چه شکلی است؟

درخت عناب یک درخت کوچک تا متوسط با ارتفاعی بین 5 تا 12 متر است که دارای شاخه‌های پراکنده و خاردار است. برگ‌های این درخت کوچک بیضی‌شکل و به رنگ سبز براق هستند. در فصل بهار و تابستان این درخت گل‌های ریز و زرد رنگ تولید می‌کند که در نهایت به میوه‌های قرمز یا قهوه‌ای کوچک و خوراکی تبدیل می‌شوند. پوست درخت صاف و به رنگ قهوه‌ای تیره است اما در قسمت‌های قدیمی‌تر ممکن است ترک‌هایی دیده شود. میوه‌های عناب که به عنوان یک منبع غذایی و دارویی شناخته می‌شوند ظاهری بیضی‌شکل و سطحی صاف دارند و طعمی شیرین دارند. ظاهر زیبا و ویژگی‌های خاص این درخت آن را به یک درخت ارزشمند در باغ‌ها و مناطق زراعی تبدیل کرده است.

درخت عناب در کجا می‌روید؟

درخت عناب در مناطق گرم و خشک با آب‌وهوای نیمه‌گرمسیری رشد می‌کند. این درخت بومی مناطق جنوب آسیا به‌ویژه چین و هند است اما در کشورهای دیگر مانند ایران افغانستان و پاکستان نیز کاشته می‌شود. در ایران استان‌هایی مانند خراسان جنوبی یزد و کرمان به دلیل شرایط آب‌وهوایی مناسب محل اصلی کشت عناب هستند. این درخت به دلیل مقاومت بالایش به خشکی و خاک‌های فقیر در مناطقی با بارندگی کم و خاک‌های سبک یا شنی نیز به‌خوبی رشد می‌کند. درخت عناب همچنین در زمین‌های آهکی و مناطقی با تابستان‌های گرم و زمستان‌های معتدل رشد مطلوبی دارد. مقاومت بالای آن در برابر شرایط سخت محیطی سبب شده تا در بسیاری از مناطق خشک و کم‌آب به‌عنوان یک گیاه اقتصادی و مفید کشت شود.

درخت عناب کی برگ می‌دهد؟

درخت عناب معمولاً در فصل بهار برگ می‌دهد. با آغاز گرما و طولانی‌تر شدن روزها این درخت شروع به تولید برگ‌های سبز و براق می‌کند. برگ‌دهی درخت عناب معمولاً از اواسط فروردین تا اوایل اردیبهشت بسته به شرایط آب‌وهوایی منطقه آغاز می‌شود. برگ‌ها در تابستان به اوج رشد خود می‌رسند و در این فصل درخت به‌طور کامل پوشیده از شاخ و برگ می‌شود. در پاییز با سرد شدن هوا برگ‌های عناب به رنگ زرد تغییر کرده و در نهایت می‌ریزند. این چرخه برگ‌دهی به درخت کمک می‌کند تا در طول سال مراحل مختلف رشد و تولید میوه را طی کند. رشد برگ‌ها همچنین نشانه‌ای از سلامت درخت است و اگر درخت عناب برگ‌دهی ضعیفی داشته باشد ممکن است نیاز به بررسی شرایط خاک آب یا آفات داشته باشد.

نحوه کاشت درخت عناب

برای کاشت این درخت بهتر است ابتدا خاک زمین را شخم بزنید تا بافت آن بهتر شود و خاک سبک‌تری داشته باشید. بعد از آن باید گودالی به عمق 50 الی 80 سانتی‌متر ایجاد کنید و نهال مورد نظرتان را به‌ صورت عمودی در گودال قرار دهید. پس‌ از انجام این کار باید با کمک مقداری ماسه نرم، به‌ طور کامل داخل گودال را پر کنید و سپس کار آبیاری را انجام دهید. دقت داشته باشید اگر نهال عناب به‌ صورت صحیح داخل خاک قرار نگیرد، ممکن است با سبز شدن گیاه مواجه نشوید.

بعد از اتمام کار بهتر است با کمک پا، اطراف درخت را محکم بکوبید تا ریشه در خاک به‌ صورت ثابت باقی بماند. به‌ طور معمول عناب گیاه کم‌آبی است اما باید در نظر داشته باشید که در زمان کاشت، به آب نسبتاً مناسبی احتیاج دارد و باید حتما دوره‌های آبیاری خود را به‌ گونه‌ای تنظیم کنید که ریشه آن خشک نشود و از بین نرود.

بهترین زمان برای کاشت درخت عناب

با توجه به بررسی‌های انجام‌ شده و تحقیقات به‌ عمل‌ آمده می‌توان گفت؛ بهترین زمان برای کاشت درخت عناب ، ماه‌های دی و بهمن است زیرا در این زمان‌ها، درخت می‌تواند رشد مطلوب‌تری داشته باشد. بنابر این سعی کنید در فصل زمستان حتما کار کاشت نهال را انجام دهید تا درختان پربارتر و سالم‌تری داشته باشید.

شرایط مطلوب برای رشد درخت عناب

درخت عناب همچون سایر گیاهان و درختان برای آنکه رشد خوبی داشته باشد نیازمند آن است که درشرایط ایده آل خود قرار گیرد. به طور مثال داشتن نور کافی، آبیاری به موقع، استفاده از کود مناسب و قرار گرفتن در بستر مناسب از جمله این شرایط است که در ادامه بیشتر به آنها می پردازیم:

نحوه آبیاری صحیح

درخت عناب در واقع درختی است که در برابر کم‌ آبی و خشکی مقاومت زیادی دارد اما برای رشد عالی، باید آبیاری را به‌ صورت مناسب انجام دهید و اجازه ندهید که ریشه گیاه‌تان دچار خشکی شود زیرا در چنین شرایطی درخت بسیار ضعیف می‌شود و احتمال دارد از بین برود. بنابر این حتما به میزان مصرف آب و زمان آبیاری توجه کافی داشته باشید و اجازه ندهید گیاه سلامت خود را از دست بدهد.

آبیاری بیش از حد نیز برای درخت عناب اصلا مناسب نیز و ممکن است مشکلاتی را به همراه خود داشته باشد. در واقع اگر این گیاه را غرقاب کنید، با خفگی ریشه درخت مواجه خواهید شد و ممکن است دیگر درخت‌تان محصول‌دهی مناسبی نداشته باشند.

دما مناسب برای رشد

این درخت سرسبز و جذاب می‌تواند تا دمای 15- را تحمل کند اما بهترین مکان برای رشد آن، فضاهای گرم است. بنابر این اگر می‌خواهید درخت پربارتر و شاداب‌تری داشته باشید، حتما در مکان‌های گرم اقدام به کشت درخت کنید.

خاک مناسب

برای کاشت درخت عناب، سعی کنید خاکی را انتخاب نمایید که از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. در واقع خاک مورد نظرتان نباید خیلی سنگین باشد زیرا این گونه خاک‌ها باعث می‌شوند رشد درخت به خوبی ادامه نیابد و ریشه آسیب ببیند. از این رو اگر خاک زمین مورد نظرتان سبک نیست، حتما به اطراف آن مقداری خاک برگ یا شن اضافه کنید تا بافت خاک به مرور زمان سبک‌تر و حاصلخیزتر شود.

نور مناسب

درخت عناب جزو درختانی است که به نور نسبتا زیادی احتیاج دارد و اگر نور به میزان کافی دریافت نکند، از بین می‌رود. بنابر این اگر می‌خواهید رشد درخت دچار اختلال نشود و شاخه‌های درخت ضعیف نشوند، بهتر است مکانی را برای کاشت انتخاب کنید که در روز حداقل 6 ساعت نور خورشید به آن جا بتابد. البته قابل ذکر است که این درخت می‌تواند در محل‌های نیمه آفتابی هم به رشد خود ادامه دهد اما قطعا در چنین شرایطی باردهی کمتری خواهد داشت و دیرتر وارد فاز زایشی می‌شود.

بهترین کود برای درخت عناب

هنگام کاشت درخت عناب و رشد آن حتما از کودهای مفید بهره بگیرید و کار کوددهی را انجام دهید زیرا این کار موجب می‌شود درخت مقاومت بیشتری داشته باشد و در برابر عوامل آسیب‌زا، از بین نرود. در حال حاضر کودهای طبیعی و شیمیایی زیادی وجود دارد که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید اما بهتر است سراغ گزینه‌هایی بروید که املاح و مواد مغذی لازم همچون؛ فسفر، نیتروژن ، آهن، پتاسیم، روی، بور و کلسیم، در آن به میزان کافی وجود داشته باشد.

تا حد امکان نیز سعی کنید سراغ کود مایع بروید زیرا این کودها نسبت به نوع‌های پودری و گرانوله، قابلیت جذب بهتری دارند و سریع‌تر اثر خود را بر روی ریشه درخت به جای می‌گذارند. اگر می‌خواهید درختان‌تان خشک نشوند و آسیب نبینند؛ بهتر است از کود مرغی و گوسفندی به صورت سنتی استفاده نکنید. به جای این روش می توان با استفاده از کود سه بیست یا کود هیومیک اسید مواد مغی بیشتری را به درخت خود بدهید.

کود اکسپلود بهترین گزینه برای کوددهی

کود اکسپلود یکی از انواع کودهای آلی است که با استفاده از آن می توانید رشد و توسعه درختان خود را بهبود بخشید. این کود غنی از عناصر معدنی و مواد آلی است و برای درختان عناب نیز می توان از آن استفاده کرد. جهت استفاده از این کود برای درخت عناب، ابتدا باید از مقدار مناسب آن استفاده کنید. برای هر درخت عناب حدود ۵ لیتر کود شوک در سال کافی است. بهتر است کود را در فصل بهار به درخت اعمال کنید تا در طول فصل رشد بهتری داشته باشد.

درخت عناب چگونه تکثیر می‌شود؟

درخت عناب یکی از درختان مقاوم و اقتصادی است که به روش‌های مختلفی قابل تکثیر است. این روش‌ها شامل کاشت بذر قلمه‌زنی پاجوش و پیوند زدن هستند. هر یک از این روش‌ها بسته به شرایط اقلیمی نوع زمین و هدف کشت می‌توانند انتخاب شوند. در ادامه هر روش به تفصیل بررسی شده است.

تکثیر از طریق کاشت بذر

کاشت بذر یکی از رایج‌ترین و آسان‌ترین روش‌های تکثیر عناب است. بذرهای عناب از میوه‌های رسیده و باکیفیت جدا می‌شوند و پس از خشک شدن آماده کاشت هستند. برای بهبود جوانه‌زنی بذرها باید قبل از کاشت خراش‌دهی شوند یا به مدت چند ساعت در آب گرم خیسانده شوند. این فرآیند باعث نرم شدن پوسته سخت بذر و تسهیل در جوانه‌زنی می‌شود. بذرها در گلدان یا زمین اصلی در عمق حدود 2-3 سانتی‌متری کاشته می‌شوند. رشد اولیه بذرها کند است و معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا گیاه به ارتفاع مناسب برای انتقال به زمین اصلی برسد. این روش بیشتر برای تولید پایه‌های پیوندی یا پروژه‌های پژوهشی استفاده می‌شود زیرا ممکن است گیاه حاصل ویژگی‌های متفاوتی از درخت مادر داشته باشد.

تکثیر از طریق قلمه‌زنی

قلمه‌زنی یکی از روش‌های مؤثر و سریع برای تکثیر درخت عناب است که به‌ویژه برای حفظ ویژگی‌های ژنتیکی درخت مادر مورد استفاده قرار می‌گیرد. قلمه‌ها از شاخه‌های سالم و یک‌ساله درخت مادر گرفته می‌شوند. طول هر قلمه باید حدود 15-20 سانتی‌متر باشد و دارای چند جوانه فعال باشد. پس از برش قلمه‌ها در محیطی مرطوب و با خاکی سبک مانند مخلوطی از ماسه و خاک باغچه کاشته می‌شوند. استفاده از هورمون‌های ریشه‌زایی می‌تواند فرآیند ریشه‌زنی را تسریع کند. قلمه‌ها باید در محیطی با رطوبت بالا و دمای معتدل نگهداری شوند. این روش معمولاً در اواخر زمستان یا اوایل بهار انجام می‌شود و پس از چند ماه قلمه‌ها ریشه‌دار شده و آماده انتقال به زمین اصلی می‌شوند.

تکثیر از طریق پاجوش

پاجوش‌ها ساقه‌هایی هستند که به‌طور طبیعی از ریشه درخت عناب رشد می‌کنند. این ساقه‌ها می‌توانند به‌عنوان گیاهان جدید مورد استفاده قرار گیرند. برای تکثیر از طریق پاجوش باید پاجوش‌های سالم و قوی را از نزدیکی درخت مادر جدا کرد. این کار باید با دقت انجام شود تا به ریشه اصلی آسیبی نرسد. پاجوش‌های جداشده را می‌توان در گلدان یا زمین اصلی کاشت. این روش به دلیل داشتن سیستم ریشه‌ای قوی در پاجوش‌ها درصد موفقیت بالایی دارد. پاجوش‌ها به‌سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند در مدت زمان کوتاهی به درختانی مقاوم و پربار تبدیل شوند.

تکثیر از طریق پیوند زدن

پیوند زدن یکی از روش‌های تخصصی تکثیر عناب است که برای بهبود کیفیت میوه و حفظ ویژگی‌های ژنتیکی درخت مادر استفاده می‌شود. در این روش یک شاخه سالم از درخت مادر (پیوندک) به پایه‌ای که از طریق بذر یا قلمه تکثیر شده متصل می‌شود. پیوند زدن معمولاً در اوایل بهار انجام می‌شود زمانی که جریان شیره گیاهی در درخت فعال است. روش‌های مختلفی برای پیوند زدن عناب وجود دارد از جمله پیوند جوانه وموفقیت در این روش به دقت در انجام پیوند و شرایط محیطی بستگی دارد. پیوند زدن به‌ویژه برای تولید ارقام اصلاح‌شده و تجاری عناب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درخت عناب چند ساله میوه می‌دهد؟

درخت عناب معمولاً از سال سوم یا چهارم پس از کاشت شروع به تولید میوه می‌کند اما مقدار میوه در سال‌های اولیه کم است. این درخت به تدریج با رشد بیشتر و تقویت ریشه‌ها و شاخه‌ها میزان میوه‌دهی خود را افزایش می‌دهد. درخت عناب معمولاً از سال ششم به بعد به بهره‌وری کامل می‌رسد و تولید میوه آن به حداکثر می‌رسد. میزان و کیفیت میوه‌دهی به عوامل مختلفی مانند شرایط آب‌وهوایی خاک آبیاری و مدیریت کشاورزی بستگی دارد. با مدیریت صحیح این درخت می‌تواند تا 50 سال یا حتی بیشتر میوه بدهد. میوه‌های عناب در فصل تابستان و اوایل پاییز برداشت می‌شوند و به دلیل ارزش اقتصادی و خواص دارویی محصولی مهم برای کشاورزان محسوب می‌شوند.

چرا درخت عناب میوه نمی‌دهد؟

عوامل مختلفی باعث می شود که درخت عناب یا میوه ندهد یا باردهی کمی داشته باشد. از این رو به مواردی اشاره شده که مهم ترین دلایل هستند.

کمبود مواد مغذی در خاک

یکی از دلایل اصلی عدم میوه‌دهی درخت عناب کمبود مواد مغذی در خاک است. درخت عناب برای تولید میوه‌های باکیفیت به عناصری مانند نیتروژن پتاسیم و فسفر نیاز دارد. کمبود این عناصر می‌تواند رشد درخت و تشکیل میوه را مختل کند. خاک‌های فقیر یا کم‌حاصلخیز معمولاً نمی‌توانند مواد مغذی کافی را برای درخت فراهم کنند. این کمبود به‌ویژه در خاک‌هایی که به‌طور مداوم مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند شایع است. برای رفع این مشکل استفاده از کودهای آلی مانند کود دامی پوسیده یا کمپوست و همچنین کودهای شیمیایی متناسب با نیاز خاک ضروری است. انجام آزمایش خاک نیز می‌تواند به شناسایی عناصر کمبود کمک کند. تغذیه مناسب درخت نه‌تنها به میوه‌دهی کمک می‌کند بلکه باعث تقویت ساختار درخت و افزایش مقاومت آن در برابر آفات و بیماری‌ها می‌شود.

شرایط نامناسب آبیاری

آبیاری نامناسب یکی دیگر از عوامل عدم میوه‌دهی درخت عناب است. این درخت به آبیاری منظم و متعادل نیاز دارد؛ آبیاری بیش‌ازحد یا کمبود آب می‌تواند به گلدهی و تولید میوه آسیب برساند. آبیاری زیاد باعث خفگی ریشه‌ها و کاهش جذب اکسیژن می‌شود که رشد درخت را مختل می‌کند. از طرفی کمبود آب می‌تواند منجر به خشک شدن گل‌ها و عدم تشکیل میوه شود. برای آبیاری صحیح باید خاک درخت همیشه مرطوب باشد اما نباید آب در اطراف ریشه‌ها تجمع کند. استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای می‌تواند به کنترل بهتر میزان آب کمک کند. در فصول گرم سال آبیاری باید افزایش یابد در حالی که در فصول سرد کاهش آن ضروری است. رعایت اصول آبیاری باعث می‌شود که درخت عناب به‌خوبی رشد کند و میوه‌های باکیفیتی تولید نماید.

تاثیر شرایط آب‌وهوایی

شرایط آب‌وهوایی نامناسب می‌تواند یکی از دلایل اصلی عدم میوه‌دهی درخت عناب باشد. این درخت برای رشد و میوه‌دهی به آب‌وهوای گرم و خشک نیاز دارد. دمای پایین یا سرمای ناگهانی در فصل بهار می‌تواند به گل‌های درخت آسیب زده و مانع تشکیل میوه شود. از سوی دیگر دمای بسیار بالا و گرمای شدید نیز ممکن است باعث خشک شدن گل‌ها و کاهش عملکرد درخت شود. همچنین وزش بادهای شدید می‌تواند گل‌ها را از شاخه‌ها جدا کرده و به‌طور مستقیم بر میزان میوه‌دهی تأثیر بگذارد. برای کاهش اثرات شرایط آب‌وهوایی نامناسب کاشت درخت در مناطقی با آب‌وهوای معتدل و حفاظت از آن در برابر بادهای شدید ضروری است.

مهم ترین خواص درمانی و دارویی عناب

 

تصفیه کننده خون	دفع سموم داخل بدن	روشن کننده پوست	جلوگیری از مشکلات قلبی
ضد سرطان	ترمیم کننده بافت های آسیب دیده	تقویت کننده عضلات	تسکین گلودرد
کاهش چربی و قند خون	درمان کننده سرماخوردگی	درمان کننده آنفلوآنزا	برطرف کننده آسم و تنگی نفس
جلوگیری از التهاب	جلوگیری از آبریزش بینی	درمان بی خوابی	تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
تقویت کننده مغز	تقویت کننده دستگاه گوارش	ضد نفخ	درمان کننده یبوست

آفات درخت عناب

درخت عناب معمولاً در برابر آفات مقاوم است اما در شرایط خاص ممکن است مورد حمله برخی آفات قرار گیرد. کرم‌های برگ‌خوار یکی از آفات رایج هستند که به برگ‌های درخت حمله کرده و باعث کاهش فتوسنتز و ضعف درخت می‌شوند. شپشک‌های گیاهی نیز با تغذیه از شیره گیاه به شاخه‌ها و برگ‌ها آسیب می‌زنند. علاوه بر این شته‌ها می‌توانند برگ‌ها را پژمرده کرده و رشد گیاه را مختل کنند. در شرایط نامناسب قارچ‌های بیماری‌زا نیز می‌توانند بر ریشه‌ها و تنه درخت اثر بگذارند و سلامت آن را تهدید کنند. برای پیشگیری و کنترل آفات استفاده از سموم شیمیایی مناسب حذف شاخه‌های آسیب‌دیده و رعایت بهداشت زراعی ضروری است. مراقبت صحیح از درخت و تقویت آن با کوددهی مناسب می‌تواند مقاومت درخت را در برابر آفات افزایش دهد و به تولید میوه باکیفیت کمک کند.

سخن پایانی

به طور معمول نحوه کاشت درخت عناب راحت است و نیاز به شرایط خیلی سختی ندارد اما و اگر دچار مشکل شدید و نهال‌تان در فصل بهار سبز نشد، بهتر است میزان آبیاری را مقداری افزایش دهید و نهال را از زمین خارج نکنید تا در تابستان به صورت مجدد سبز شوند. در کل می‌توان گفت؛ باغدارانی که به نکات و موارد ذکر شده در این مقاله توجه کنند، می‌توانند نتایج بسیار مطلوبی را مشاهده کنند و محصولات بیشتری برداشت نمایند. اگر پرسشی در رابطه با کود دهی به درخت عناب و یا نحوه پرورش آن دارید می توانید با کارشناسان آل کود از طریق دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.