وبلاگ
بیماری‌های شلتوک چیست و بهترین کود برای مقاوم سازی شلتوک
با توجه به اهمیت برنج به عنوان یکی از مهمترین محصولات غذایی در جهان، شناخت و مدیریت بیماری‌های این محصول امری حیاتی است. بیماری‌های شلتوک (برنج) می‌توانند موجب کاهش چشمگیر در تولید و کیفیت این محصول شوند. بلاست، سوختگی برگ، لکه قهوه‌ای و ویروس زردی برنج از جمله مهمترین بیماری‌های شلتوک هستند که هر کدام به شکلی منحصربه‌فرد به این گیاه آسیب می‌رسانند. از آنجایی که این بیماری‌ها می‌توانند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی جهانی باشند، شناخت عوامل ایجادکننده، راه‌های انتقال، علائم و روش‌های مدیریت و کنترل آنها اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله به بررسی مفصل این بیماری‌های مهم و راهکارهای مدیریت آنها خواهیم پرداخت.
مهمترین بیماری‌های شلتوک
1-بلاست (Blast):
بیماری بلاست یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های قارچی در شلتوک (برنج) است. این بیماری توسط قارچ Magnaporthe oryzae ایجاد می‌شود و می‌تواند در تمام مراحل رشد برنج از جمله برگ، ساقه و خوشه خسارت وارد کند. علائم این بیماری شامل ظهور لکه‌های کوچک و گرد قهوه‌ای رنگ روی برگ‌ها است که به تدریج گسترش یافته و تبدیل به زخم‌های بزرگ می‌شوند.
در مراحل پیشرفته بیماری، ساقه‌ها و خوشه‌ها نیز دچار آلودگی می‌شوند و در نهایت منجر به خشک شدن و افت شدید عملکرد محصول می‌گردد. عوامل مساعدکننده بلاست شامل دمای مناسب (25-28 درجه سانتیگراد)، رطوبت بالا و فصل بارندگی است. همچنین استفاده بیش از حد از کودهای ازت و کشت ارقام حساس به این بیماری می‌تواند احتمال وقوع بلاست را افزایش دهد. مهمترین راهکارهای کنترل این بیماری شامل استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آب و کود ، و سمپاشی در صورت ضرورت با قارچ‌کش‌های مناسب است.
بیشتر بخوانید : زمان استفاده از قارچ کش
2- سوختگی برگ (Leaf Scald):
سوختگی برگ (Leaf Scald) یکی از مهمترین بیماری‌های باکتریایی در مزارع برنج است که باعث خسارت قابل‌توجهی به این محصول می‌شود. این بیماری توسط باکتری Xanthomonas oryzae pv. oryzae ایجاد می‌شود که به سرعت در شرایط گرم و مرطوب گسترش پیدا می‌کند. علائم اولیه سوختگی برگ شلتوک به صورت ظهور لکه‌های کوچک زرد یا قهوه‌ای رنگ روی برگ‌های برنج است که به تدریج گسترش یافته و منجر به پوسیدگی و خشک شدن برگ‌ها می‌شود. این بیماری همچنین می‌تواند به ساقه، برگ و خوشه‌ها نیز سرایت کرده و موجب کاهش شدید عملکرد محصول گردد.
باکتری عامل این بیماری از طریق بذر، آب آبیاری، ابزار و ماشین‌آلات کشاورزی و همچنین جابجایی افراد آلوده در مزرعه منتقل می‌شود. شرایط محیطی مناسب از جمله دمای بالا و رطوبت زیاد نیز در گسترش این بیماری نقش مؤثری دارند. برای مقابله با سوختگی برگ شلتوک استفاده از ارقام مقاوم، آفتاب‌دهی و خشک کردن بذر، تنظیم زمان کاشت و برداشت، رعایت تناوب زراعی، استفاده از کودهای مناسب و سمپاشی با برخی آنتی بیوتیک‌ها و باکتری‌کش‌ها می‌تواند مؤثر باشد. همچنین رعایت اصول بهداشت و ضدعفونی ابزار و تجهیزات کشاورزی از جمله راهکارهای پیشگیری از شیوع این بیماری است.
3- لکه قهوه‌ای (Brown Spot):
یکی از مهمترین بیماری‌های شلتوک (برنج) بیماری لکه قهوه‌ای است. این بیماری که توسط قارچ Bipolaris oryzae ایجاد می‌شود، یکی از شایع‌ترین و خسارت‌زاترین بیماری‌های برنج در سراسر جهان است. بیماری لکه قهوه‌ای به برگ‌ها، ساقه و خوشه‌های برنج حمله می‌کند. روی برگ‌ها لکه‌های قهوه‌ای تا خاکستری رنگ ایجاد می‌شود که با افزایش شدت بیماری، به هم متصل شده و باعث خشک شدن و ریزش برگ‌ها می‌گردد. همچنین این قارچ می‌تواند به خوشه‌ها نیز نفوذ کرده و باعث کاهش تعداد و کیفیت دانه‌های برنج شود.
عوامل مساعدکننده بروز این بیماری شامل دما مطلوب (25-30 درجه سانتیگراد)، رطوبت بالا و وجود برگریزی زیاد در مزرعه است. قارچ عامل این بیماری به راحتی با بذر، بقایای گیاهی آلوده و باران منتقل می‌شود. کنترل بیماری لکه قهوه‌ای شامل استفاده از ارقام مقاوم، مدیریت صحیح آب و کود، ضدعفونی بذر، سمپاشی با قارچ‌کش‌های مناسب و جمع‌آوری و معدوم کردن بقایای گیاهی آلوده است. رعایت این اقدامات می‌تواند به کاهش شدت بیماری و حفظ عملکرد محصول کمک کند.
4- ویروس زردی برنج (Rice Yellow Mottle Virus):
ویروس زردی برنج Rice Yellow Mottle Virus یا RYMV یکی از مهمترین بیماری‌های ویروسی برنج در سراسر جهان است. این ویروس برای اولین بار در کنیا در دهه 1960 شناسایی شد و سپس در سایر مناطق آفریقا و آسیا گسترش پیدا کرد. عامل ایجادکننده این بیماری، یک ویروس RNA تک رشته‌ای به نام RYMV است که به خانواده Sobemovirus تعلق دارد. این ویروس توسط حشرات به ویژه شته‌های برنج و سایر حشرات گیاه‌خوار منتقل می‌شود. شرایط محیطی مانند دما و رطوبت بر سرعت انتقال و شدت بیماری تأثیر دارند.
علائم ویروس زردی برنج شامل زردی و موزائیکی شدن برگ‌ها، کوتولگی گیاه، تغییر در رنگ و شکل خوشه‌ها و در نهایت کاهش چشمگیر در عملکرد محصول است. این بیماری می‌تواند تا 100 درصد محصول را نابود کند. مدیریت این بیماری دشوار است و شامل استفاده از ارقام مقاوم، کنترل حشرات ناقل، مدیریت مزرعه و قرنطینه است. تاکنون ارقام مقاوم به ویروس زردی برنج با موفقیت در برخی مناطق معرفی شده‌اند.
همچنین روش‌های زراعی مناسب مانند تعویض مداوم آب مزرعه و کنترل علف‌های هرز می‌تواند به کاهش انتقال ویروس کمک کند. در مناطق آلوده، قرنطینه و کنترل جمعیت حشرات ناقل نیز اهمیت زیادی دارد. با توجه به قابلیت سازگاری بالای RYMV و خسارات جبران‌ناپذیر آن، مدیریت یکپارچه این بیماری با استفاده از راهکارهای مختلف زراعی، ژنتیکی و شیمیایی ضروری است تا بتوان از آثار منفی آن بر امنیت غذایی جلوگیری کرد.
بیشتر بخوانید : علائم کمبود فسفر در برنج
بهترین کود برای مقاوم‌سازی شلتوک در برابر بیماری‌ها و آفات
1-کود NPK:
کود NPK یک کود شیمیایی مرکب است که حاوی سه عنصر اصلی برای رشد گیاه است: نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K). نیتروژن برای رشد برگ و ساقه، فسفر برای توسعه ریشه و گل و میوه، و پتاسیم برای افزایش مقاومت گیاه ضروری هستند. ترکیب متعادل این سه عنصر در کود NPK، نیازهای تغذیه‌ای گیاه را برطرف کرده و به مقاوم‌سازی شلتوک در برابر آفات و بیماری‌ها کمک می‌کند.
2- کود آهن:
کود آهن برای سنتز کلروفیل و فرآیند فتوسنتز در گیاهان بسیار مهم است. کمبود آهن باعث زردی و ضعف برگ‌ها می‌شود که آسیب‌پذیری گیاه را در برابر بیماری‌ها افزایش می‌دهد. استفاده از کود آهن شوک به‌موقع و مناسب، به تأمین نیاز گیاه به این عنصر کمک کرده و در نتیجه مقاومت شلتوک را افزایش می‌دهد.
3-کود گوگرد:
گوگرد برای ساخت پروتئین‌ها و ویتامین‌ها در گیاه ضروری است. کمبود گوگرد می‌تواند مقاومت گیاه را کاهش داده و آن را در معرض آفات و بیماری‌ها قرار دهد. استفاده از کود گوگرد به‌موقع، نیاز گیاه به این عنصر را برطرف کرده و در نتیجه به مقاوم‌سازی شلتوک در برابر آفات و بیماری‌ها کمک می‌کند.
کارشناسان آل کود آماده راهنمایی شما در خرید انواع کود ارگانیک، کود مایع و سایر کودهای کشاورزی هستند. آنها با تجربه و تخصص خود، بهترین کودها را برای نیازهای متنوع گیاهان شما پیشنهاد می‌کنند. می‌توانید با مشاوره کارشناسان فروشگاه آل کود کودهایی را انتخاب کنید که به بهبود رشد، میوه‌دهی و مقاومت محصولات شما کمک می‌کند. این کارشناسان همچنین نحوه استفاده صحیح و بهینه از انواع کودهای ارگانیک، مایع و شیمیایی را به شما آموزش می‌دهند تا حداکثر بهره‌وری را از آنها بدست آورید.